Soạn bài Nhật ký đô thị hóa - Ngữ văn 9 - Cánh diều

Hướng dẫn soạn bài Nhật ký đô thị hóa -Ngữ văn lớp 9 – Cánh diều chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Đọc hiểu

Câu 1: Em hiểu nhan đề của bài thơ như thế nào?

Khi kết hợp lại, “Nhật ký đô thị hóa” gợi lên hình ảnh của một chuỗi những sự thay đổi hàng ngày mà người dân, đặc biệt là những người gắn bó với nông thôn, phải chứng kiến và trải nghiệm khi quê hương họ dần dần chuyển mình thành đô thị. Nhan đề này không chỉ ghi lại những thay đổi về cảnh quan và cơ sở hạ tầng mà còn phản ánh những cảm xúc, suy nghĩ, và nỗi buồn tiếc nuối của con người khi đối mặt với sự mất mát những giá trị truyền thống và thiên nhiên.

Câu 2: Xác định nhân vật trữ tình trong bài thơ.

Nhân vật trữ tình trong bài thơ là tác giả, người đang hồi tưởng và bày tỏ những cảm xúc, suy nghĩ về quê hương, về ngôi nhà của mẹ, về những kỷ niệm thời thơ ấu.

Câu 3: Chú ý những hình ảnh thuộc về “ngày thơ ấu”.
Những hình ảnh thuộc về “ngày thơ ấu” trong bài thơ bao gồm: những bước chân nhỏ dại, đồng xu cuối sàn, những dấu chân ai lún sâu lỗ đáo, đôi chân cỏ lội nước trắng mênh mông. Các hình ảnh này gợi nhớ về tuổi thơ với những kỷ niệm nhỏ bé nhưng vô cùng ý nghĩa, mang lại cảm giác gần gũi và thân thuộc.

Câu 4: Biện pháp tu từ nào được dùng ở khổ thơ này?
Biện pháp tu từ được sử dụng trong khổ thơ này là ẩn dụ và nhân hóa. Cụ thể, hình ảnh “gió đang chạy trên lưng mình” là một hình ảnh ẩn dụ cho sự thay đổi của thời gian và không gian. Nhân hóa “bóng tối dẫn tôi về ngôi nhà của mẹ” giúp làm cho cảnh vật trở nên sống động, có hồn, tạo nên một không gian gần gũi, đầy cảm xúc.

Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1. Chỉ ra bố cục và nội dung chính của mỗi phần trong bài thơ “Nhật kí đô thị hoá”.

Bố cục của bài thơ

• Phần 1 (Từ đầu đến “Ngôi nhà như chiếc bánh không nhân”): Tác giả miêu tả khung cảnh thiên nhiên, làng quê với hình ảnh ngôi nhà của mẹ, những bóng cây, và không gian yên bình trước quá trình đô thị hóa.
• Phần 2 (Từ “Nhặt được đồng xu cũn gì cuối sàn” đến “Đất ở dưới chân mà cao hơn những suy nghĩ của mình”): Người con hồi tưởng về những kỷ niệm thời thơ ấu gắn liền với ngôi nhà của mẹ, đồng thời thể hiện nỗi buồn khi thấy cảnh vật quê hương thay đổi do sự xâm lấn của đô thị hóa.
• Phần 3 (Từ “Mẹ ơi mẹ” đến hết): Tác giả thể hiện nỗi lòng khi thấy quê hương đang bị đô thị hóa, với những cảm xúc tiếc nuối, buồn bã về những thay đổi không thể tránh khỏi.

Nội dung chính

• Phần 1: Khắc họa vẻ đẹp của cảnh làng quê và ngôi nhà của mẹ trước khi bị đô thị hóa.
• Phần 2: Người con hồi tưởng về những kỷ niệm tuổi thơ và những cảm xúc trăn trở trước sự thay đổi của quê hương.
• Phần 3: Tác giả bày tỏ nỗi buồn và sự tiếc nuối trước những bước chân đô thị hóa đang dần làm mất đi vẻ đẹp và sự yên bình của quê hương.

Câu 2. Về “ngôi nhà của mẹ”, “chạm phải tay mình ngày thơ ấu”, người con đã hồi tưởng những kỉ niệm gì và có những cảm xúc nào?

Người con hồi tưởng lại những kỷ niệm gắn liền với tuổi thơ, như cảnh nhặt được đồng xu cũn, dấu chân lún sâu trong đất, và đôi chân cỏ lội nước. Những hình ảnh này đưa người con trở về với những ngày thơ ấu, nơi mà mọi thứ đều gắn bó mật thiết với ngôi nhà của mẹ. Những cảm xúc trong kỷ niệm đó là sự trân trọng, yêu thương nhưng cũng xen lẫn với nỗi buồn và tiếc nuối khi mọi thứ đang dần thay đổi bởi sự phát triển của đô thị hóa.

Câu 3. Trước “những bước chân đô thị”, người con có suy nghĩ gì?

Trước “những bước chân đô thị,” người con cảm thấy lo lắng và tiếc nuối. Sự phát triển của đô thị hóa mang lại những thay đổi không chỉ về cảnh quan mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống và cảm xúc của người dân. Người con nhận thức được rằng sự đô thị hóa đang dần làm mất đi vẻ đẹp yên bình và các giá trị truyền thống của quê hương, điều này khiến người con cảm thấy buồn bã và trăn trở.

Câu 4. Phân tích tác dụng của những biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ.

• Ẩn dụ: Hình ảnh “ngôi nhà như chiếc bánh không nhân” là một ẩn dụ đầy ý nghĩa, biểu thị cho sự trống rỗng, mất mát của những giá trị tinh thần và văn hóa khi đô thị hóa diễn ra.
• Nhân hóa: “Gió đang chạy trên lưng mình những bước chân đô thị” là một biện pháp nhân hóa, giúp làm cho cảnh vật trở nên sống động và cũng đồng thời diễn tả sự xâm lấn mạnh mẽ của đô thị hóa.
• Hồi tưởng: Hình ảnh “chạm phải tay mình ngày thơ ấu” là một phép hồi tưởng, đưa người đọc trở về với những ký ức xa xưa, làm tăng thêm sự đối lập giữa quá khứ bình yên và hiện tại đầy biến động.

Những biện pháp tu từ này giúp bài thơ không chỉ miêu tả cảnh vật mà còn làm nổi bật cảm xúc sâu sắc của nhân vật trữ tình trước sự đổi thay của quê hương, qua đó tăng cường sự thấu hiểu và đồng cảm từ người đọc.

Câu 5. Xác định cảm hứng chủ đạo và tư tưởng của tác giả thể hiện trong bài thơ.

• Cảm hứng chủ đạo: Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là sự tiếc nuối, buồn bã trước sự thay đổi của quê hương do quá trình đô thị hóa. Tác giả sử dụng những hình ảnh gần gũi, thân thuộc để diễn tả tình yêu sâu sắc đối với quê hương và nỗi buồn khi chứng kiến những gì thân thuộc dần bị thay thế.
• Tư tưởng của tác giả: Tác giả muốn truyền tải thông điệp về việc cần phải trân trọng và bảo vệ những giá trị truyền thống, văn hóa của quê hương, không để chúng bị mất đi trong quá trình đô thị hóa. Tư tưởng này không chỉ là sự kháng cự đối với sự phát triển không kiểm soát, mà còn là lời kêu gọi giữ gìn bản sắc và những điều thiêng liêng của quá khứ.

Câu 6. Từ bài “Chiều xuân” (Anh Thơ) và bài “Nhật kí đô thị hoá” (Mai Văn Phấn), hãy nêu cảm nghĩ của em khi được đứng trước một cảnh đồng quê yên bình.

Đứng trước một cảnh đồng quê yên bình như trong “Chiều xuân” của Anh Thơ hay “Nhật kí đô thị hoá” của Mai Văn Phấn, em cảm thấy một cảm giác thanh thản và yên bình. Những hình ảnh cỏ cây, đồng ruộng, bến nước, và ngôi nhà đơn sơ của mẹ khiến em liên tưởng đến sự giản dị, mộc mạc nhưng đong đầy tình cảm của cuộc sống nơi làng quê. 

Đó là những giá trị vĩnh cửu mà dù cuộc sống hiện đại có phát triển đến đâu cũng khó lòng thay thế được. Em nhận ra rằng, chính những điều nhỏ bé, bình dị như vậy mới thực sự là nguồn cội, là nơi lưu giữ những kỷ niệm quý giá nhất trong cuộc đời mỗi con người. 

Đứng trước cảnh đồng quê yên bình, em càng thấm thía hơn sự quan trọng của việc bảo tồn và gìn giữ những giá trị văn hóa, truyền thống của quê hương, vì đó là điều tạo nên bản sắc, làm nên linh hồn của con người và đất nước.

Với những hướng dẫn soạn bài Nhật ký đô thị hóa – Ngữ văn lớp 9 – Cánh diều chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng