Hướng dẫn làm đề 4 đề thi HSG văn lớp 12 cho học sinh

Kỳ thi học sinh giỏi (HSG) văn lớp 12 luôn là thử thách lớn đối với các em học sinh yêu thích môn Văn. Để đạt được kết quả cao trong kỳ thi này, việc chuẩn bị kỹ lưỡng và có chiến lược làm bài hợp lý là vô cùng quan trọng. Đặc biệt, đề thi thường bao gồm các câu hỏi phân tích tác phẩm văn học, cảm nhận và thể hiện tư duy phản biện, yêu cầu học sinh phải vận dụng kiến thức một cách linh hoạt và sâu sắc. Việc tham khảo gợi ý làm đề thi HSG văn lớp 12 sẽ giúp các em trang bị những kỹ năng cần thiết để đạt được thành tích tốt nhất.

Đề số 4

Phần I. Đọc hiểu (4 điểm)
Đọc đoạn trích:

“Nếu cuộc đời này toàn là những con đường bằng phẳng
Thì chẳng ai biết quý giá đôi giày bền
Nếu cuộc đời toàn là mùa xuân tươi tắn
Thì đâu ai biết nâng niu cả những tháng ngày rét mướt đan len...”
(Lưu Quang Minh)

Câu 1: Phép đối lập nào được sử dụng trong đoạn thơ? Tác dụng?

Câu 2: Thông điệp của tác giả gửi gắm qua đoạn thơ là gì?

Câu 3: Theo anh/chị, vì sao “cuộc đời cần những tháng ngày rét mướt”?

Câu 4: Rút ra bài học cho bản thân từ đoạn thơ trên.

Phần II. Làm văn (6 điểm)

Câu 1 (2 điểm): Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) bàn về thái độ sống tích cực trước nghịch cảnh.

Câu 2 (4 điểm): Cảm nhận của anh/chị về hình tượng người lính trong bài thơ Tây Tiến (Quang Dũng). Liên hệ với bài Đồng chí (Chính Hữu) để làm nổi bật vẻ đẹp của người chiến sĩ trong kháng chiến.

Gợi ý làm đề số 4

Phần I: Đọc hiểu (4 điểm)

Câu 1: Phép đối lập nào được sử dụng trong đoạn thơ? Tác dụng? (1.0 điểm)

Phép đối lập

• Con đường bằng phẳng ↔ Đôi giày bền
• Mùa xuân tươi tắn ↔ Những tháng ngày rét mướt

Tác dụng

Phép đối lập giúp làm nổi bật ý nghĩa của nghịch cảnh và khó khăn trong cuộc sống. Nhờ những điều không suôn sẻ, con người mới biết trân trọng những điều giản dị, bình thường mà quý giá. Nó khơi gợi suy ngẫm sâu sắc về giá trị của sự kiên cường và lòng biết ơn trong hành trình sống.

Câu 2: Thông điệp của tác giả gửi gắm qua đoạn thơ là gì? (1.0 điểm)

Thông điệp: Cuộc sống không thể thiếu khó khăn, thử thách. Chính những gian nan giúp con người trưởng thành và biết trân trọng những điều tốt đẹp. Mỗi nghịch cảnh đều là cơ hội để ta học cách kiên cường và yêu cuộc đời nhiều hơn.

Câu 3: Theo anh/chị, vì sao “cuộc đời cần những tháng ngày rét mướt”? (1.0 điểm)

Lý do: “Tháng ngày rét mướt” là hình ảnh ẩn dụ cho những khó khăn, mất mát, thử thách. Cuộc đời cần những giai đoạn ấy để rèn luyện con người trở nên mạnh mẽ hơn. Không có nghịch cảnh, con người sẽ không biết quý trọng sự bình yên, không học được cách vượt lên và không hiểu được ý nghĩa thật sự của hạnh phúc.

Câu 4: Rút ra bài học cho bản thân từ đoạn thơ trên. (1.0 điểm)

Bài học: Cần học cách đón nhận khó khăn với thái độ bình tĩnh và tích cực. Mỗi thử thách là cơ hội để ta rèn luyện ý chí, vững vàng hơn trong cuộc sống. Đồng thời, ta cũng nên biết ơn và trân trọng những điều bình dị mà cuộc sống ban tặng.

Phần 2 II: Làm văn (6 điểm)

Câu 1 (2 điểm): Viết đoạn văn 200 chữ bàn về thái độ sống tích cực trước nghịch cảnh.

Mở đoạn

Trong cuộc sống, nghịch cảnh là điều không thể tránh khỏi. Điều quan trọng là cách ta đối diện với nó.

Thân đoạn

Sống tích cực trước nghịch cảnh nghĩa là giữ vững tinh thần lạc quan, không đầu hàng hay than trách.

Nghịch cảnh giúp ta khám phá giới hạn bản thân, học hỏi và trưởng thành hơn.

Người có thái độ sống tích cực sẽ biến khó khăn thành động lực để nỗ lực vươn lên.

Ví dụ: Nhiều tấm gương vượt khó như Nick Vujicic, thầy giáo Nguyễn Ngọc Ký,... là minh chứng cho tinh thần tích cực.

Kết đoạn

Thái độ sống tích cực là chìa khóa giúp ta vượt qua thử thách và tìm thấy giá trị cuộc sống đích thực.

Câu 2 (4 điểm): Cảm nhận về hình tượng người lính trong bài thơ “Tây Tiến” (Quang Dũng). Liên hệ bài “Đồng chí” (Chính Hữu) để làm nổi bật vẻ đẹp người chiến sĩ kháng chiến.

Mở bài

Giới thiệu hai bài thơ “Tây Tiến” và “Đồng chí” – đều viết về người lính thời kháng chiến chống Pháp.

Dẫn vào hình tượng người lính: mỗi bài thơ có giọng điệu riêng nhưng cùng khắc họa vẻ đẹp anh hùng.

Thân bài

Hình tượng người lính trong “Tây Tiến”

• Hiện thực khắc nghiệt: Núi cao, sương lấp, dốc đứng, rừng thiêng nước độc – hành trình gian khổ.
• Tinh thần lãng mạn, hào hoa: Lính Tây Tiến phần lớn là thanh niên Hà thành, mang vẻ đẹp hào hoa giữa núi rừng hiểm trở.
• Tinh thần quên mình vì Tổ quốc: Họ hi sinh âm thầm, không bi lụy mà đầy khí phách: “Áo bào thay chiếu anh về đất”.

Hình tượng người lính trong “Đồng chí”

• Chân thật, mộc mạc: Xuất thân từ nông dân, sống giản dị, gắn bó với nhau từ hoàn cảnh chung.
• Tình đồng chí sâu sắc: Gắn kết từ lý tưởng đến chia sẻ gian lao.
• Tinh thần vượt gian khổ: “Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỷ” – hình ảnh đầy xúc động.

 Điểm chung – liên hệ

• Cả hai bài thơ đều thể hiện vẻ đẹp cao cả của người lính: gan dạ, yêu nước, vượt mọi gian khổ vì lý tưởng.
• Tuy nhiên, nếu “Tây Tiến” nghiêng về vẻ đẹp bi tráng – lãng mạn, thì “Đồng chí” thiên về vẻ đẹp chân thật – bình dị.

Kết bài

Hai tác phẩm đã góp phần khắc họa hình tượng người lính Việt Nam thời kháng chiến vừa hiện thực vừa lãng mạn, vừa chân thành vừa hào hùng.

Đó là những biểu tượng bất diệt của lòng yêu nước và tinh thần dân tộc.

Việc chuẩn bị cho đề thi HSG văn lớp 12 không chỉ là học thuộc bài mà còn là khả năng phân tích, tư duy sáng tạo và áp dụng kiến thức vào thực tiễn. Các gợi ý làm đề thi sẽ giúp các em nắm bắt được cấu trúc, cách thức làm bài hợp lý, từ đó tự tin hơn trong kỳ thi. Quan trọng nhất, các em cần rèn luyện sự kiên nhẫn và kỹ năng viết mạch lạc để thể hiện rõ ràng suy nghĩ của mình, mang lại một bài thi xuất sắc.