Hướng dẫn soạn bài Xúy Vân giả dại – Sách Cánh Diều lớp 10 tập 1 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.
ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
- Tác giả dân gian đã sử dụng các lối nói, làn điệu, vũ điệu, chỉ dẫn sân khấu nào để kể lại sự việc “Xuý Vân giả dại”?
Trong văn bản “Xuý Vân giả dại”, tác giả dân gian đã sử dụng các lối nói, làn điệu, vũ điệu, chỉ dẫn sân khấu sau để kể lại sự việc “Xuý Vân giả dại”:
- Lối nói: Lối nói trong đoạn trích là lối nói của chèo, với những từ ngữ, hình ảnh, cách diễn đạt mang tính ước lệ, tượng trưng, giàu tính biểu cảm. Ví dụ:
- “Bước chân vào tôi thưa rằng vậy” (câu 10): miêu tả hành động của Xúy Vân khi bước vào nhà Kim Nham.
- “Từ khi gặp chàng Trần Phương, tình yêu đã thấm đẫm trong lòng” (câu 12): miêu tả tình yêu của Xúy Vân dành cho Trần Phương.
- “Ngày đêm ôm ấp nỗi niềm, đến nỗi điên cuồng rồ dại” (câu 14): miêu tả tâm trạng đau khổ, tuyệt vọng của Xúy Vân.
- Làn điệu: Lối hát trong đoạn trích là lối hát chèo, với những làn điệu đặc trưng như:
- Điệu xuân cung: miêu tả tâm trạng vui tươi, rạng rỡ của Xúy Vân khi gặp Trần Phương.
- Điệu ả đào: miêu tả tâm trạng buồn bã, đau khổ của Xúy Vân khi phải làm vợ Kim Nham.
- Điệu ốc đảo: miêu tả tâm trạng điên dại, hoảng loạn của Xúy Vân.
- Vũ điệu: Vũ điệu trong đoạn trích là những điệu múa chèo, với những động tác uyển chuyển, mềm mại, mang tính biểu cảm cao. Ví dụ:
- Động tác múa tay: miêu tả tâm trạng vui tươi, rạng rỡ của Xúy Vân khi gặp Trần Phương.
- Động tác múa chân: miêu tả tâm trạng buồn bã, đau khổ của Xúy Vân khi phải làm vợ Kim Nham.
- Động tác múa tay, chân: miêu tả tâm trạng điên dại, hoảng loạn của Xúy Vân.
- Chỉ dẫn sân khấu: Chỉ dẫn sân khấu trong đoạn trích là những lời thoại của người dẫn chuyện, miêu tả bối cảnh, hành động, cử chỉ của nhân vật. Ví dụ:
- “Xuý Vân bước vào, vẻ mặt rạng rỡ, tay cầm quạt phe phẩy” (câu 6).
- “Xuý Vân ngồi xuống, mặt buồn rười rượi” (câu 16).
- “Xuý Vân ôm đầu, chạy vòng vòng trên sân khấu, cười điên dại” (câu 21).
- Chỉ ra những lời nói, câu hát, chỉ dẫn sân khấu chủ yếu thể hiện:
a) Sự “nhập vai” là người bị điên dại của Xuý Vân
- Lời nói, câu hát:
- “Bước chân vào tôi thưa rằng vậy” (câu 10): Xúy Vân nói với những người xung quanh rằng nàng bị điên.
- “Từ khi gặp chàng Trần Phương, tình yêu đã thấm đẫm trong lòng” (câu 12): Xúy Vân hồn nhiên nói về tình yêu của mình với Trần Phương, một hành động không phù hợp với một người điên.
- “Ngày đêm ôm ấp nỗi niềm, đến nỗi điên cuồng rồ dại” (câu 14): Xúy Vân giải thích cho việc nàng bị điên là do nỗi buồn, nỗi đau khổ mà nàng phải chịu đựng.
- Chỉ dẫn sân khấu:
- “Xuý Vân bước vào, vẻ mặt rạng rỡ, tay cầm quạt phe phẩy” (câu 6): Xúy Vân xuất hiện với vẻ mặt tươi vui, rạng rỡ, khác hẳn với tâm trạng đau khổ, tuyệt vọng của nàng ở những câu trước đó.
- “Xuý Vân ngồi xuống, mặt buồn rười rượi” (câu 16): Xúy Vân ngồi xuống, mặt buồn bã, rầu rĩ, cho thấy nàng đang cố gắng diễn cho ra vẻ điên dại.
- “Xuý Vân ôm đầu, chạy vòng vòng trên sân khấu, cười điên dại” (câu 21): Xúy Vân có những hành động điên rồ, bất thường, khiến người ta tin rằng nàng thật sự bị điên.
b) Ước mơ về cuộc sống gia đình của nàng
- Lời nói, câu hát:
- “Tôi muốn về với chàng Trần Phương” (câu 15): Xúy Vân bộc lộ ước mơ được sống hạnh phúc bên người mình yêu.
- “Tôi muốn được làm vợ một người chồng yêu thương mình” (câu 17): Xúy Vân mong muốn được sống trong một gia đình bình yên, hạnh phúc.
- Chỉ dẫn sân khấu:
- “Xuý Vân bước vào, vẻ mặt rạng rỡ, tay cầm quạt phe phẩy” (câu 6): Xúy Vân xuất hiện với vẻ mặt tươi vui, rạng rỡ, cho thấy nàng đang mơ về một cuộc sống gia đình hạnh phúc.
c) Thực tế cuộc sống của nàng trong gia đình chồng
- Lời nói, câu hát:
- “Tôi bị gả cho một người chồng già nua, xấu xí” (câu 13): Xúy Vân bộc lộ sự bất mãn với cuộc hôn nhân của mình.
- “Tôi bị giam cầm trong nhà, không được tự do” (câu 18): Xúy Vân thể hiện sự chán ngán, mệt mỏi với cuộc sống gia đình của mình.
- Chỉ dẫn sân khấu:
- “Xuý Vân ôm đầu, chạy vòng vòng trên sân khấu, cười điên dại” (câu 21): Xúy Vân có những hành động điên rồ, bất thường, cho thấy nàng đang chịu đựng một nỗi đau khổ, tuyệt vọng nào đó.
- Tâm trạng của Xuý Vân được thể hiện như thế nào qua tiếng gọi chờ đò, trong lời hát điệu con gà rừng, trong lời than, lời hát ngược?
Tiếng gọi chờ đò
Khi bước vào nhà chồng, Xúy Vân xuất hiện với vẻ mặt tươi vui, rạng rỡ, tay cầm quạt phe phẩy. Nàng hát:
Đò ơi, đò ơi, đò qua sông
Chở em về với chàng Kim Nham
Con đò ơi, đò ơi, đò sang
Chở em về với cha mẹ ta
Tiếng gọi chờ đò của Xúy Vân thể hiện tâm trạng vui mừng, háo hức của nàng khi được về làm dâu nhà giàu. Nàng tưởng tượng mình sẽ được sống trong một gia đình hạnh phúc, sung túc. Tuy nhiên, thực tế lại khiến nàng thất vọng.
Lời hát điệu con gà rừng
Khi biết mình bị ép gả cho Kim Nham, một người chồng già nua, xấu xí, Xúy Vân đau khổ, tuyệt vọng. Nàng hát điệu con gà rừng:
Con gà rừng ăn lẫn với con công
Đắng cay chẳng có chịu được, ức!
Hình ảnh con gà rừng ăn lẫn với con công là một hình ảnh ẩn dụ cho cuộc hôn nhân bất hạnh của Xúy Vân. Nàng cảm thấy mình như một con gà rừng bị nhốt trong lồng, không được tự do. Nàng căm phẫn, uất hận cho số phận của mình.
Lời than, lời hát ngược
Khi bị giam cầm trong nhà chồng, Xúy Vân sống trong sự cô đơn, buồn tủi. Nàng than thở:
Trời cao có thấu nỗi lòng ta
Nỗi lòng ta như nước biển sâu
Nàng hát ngược:
Cái gì là cái gì, cái gì là cái gì
Ai là ai, ai là ai?
Lời than, lời hát ngược của Xúy Vân thể hiện tâm trạng đau khổ, tuyệt vọng của nàng. Nàng cảm thấy mình như bị lạc lõng, không biết mình là ai, mình đang ở đâu. Nỗi đau khổ, tuyệt vọng đã khiến nàng trở nên điên dại.
- Phân tích tác dụng của một yếu tố nghệ thuật trong văn bản mà em thấy thể hiện rõ đặc trưng của sân khấu chèo.
Nghệ thuật diễn tả tâm trạng phức tạp của Xúy Vân qua lời hát là một yếu tố nghệ thuật thể hiện rõ đặc trưng của sân khấu chèo.
Tâm trạng của Xúy Vân trong đoạn trích “Xuý Vân giả dại” là một tâm trạng phức tạp, với nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau. Nàng vừa vui mừng, háo hức khi được về làm dâu nhà giàu, vừa đau khổ, tuyệt vọng khi biết mình bị ép gả cho một người chồng già nua, xấu xí. Nàng vừa khao khát được sống hạnh phúc bên người mình yêu, vừa bị giam cầm trong một cuộc hôn nhân không có tình yêu. Nỗi đau khổ, tuyệt vọng đã khiến nàng trở nên điên dại.
Để khắc họa rõ nét tâm trạng phức tạp ấy, tác giả dân gian đã sử dụng nghệ thuật diễn tả tâm trạng phức tạp của Xúy Vân qua lời hát. Trong đoạn trích, Xúy Vân đã hát nhiều câu hát khác nhau, với nhiều làn điệu, nhịp điệu khác nhau. Mỗi câu hát thể hiện một cung bậc cảm xúc khác nhau của nàng.
- Tiếng gọi chờ đò:
Ngay khi bước vào nhà chồng, Xúy Vân xuất hiện với vẻ mặt tươi vui, rạng rỡ, tay cầm quạt phe phẩy. Nàng hát:
Đò ơi, đò ơi, đò qua sông
Chở em về với chàng Kim Nham
Con đò ơi, đò ơi, đò sang
Chở em về với cha mẹ ta
Tiếng gọi chờ đò của Xúy Vân thể hiện tâm trạng vui mừng, háo hức của nàng khi được về làm dâu nhà giàu. Nàng tưởng tượng mình sẽ được sống trong một gia đình hạnh phúc, sung túc.
- Lời hát điệu con gà rừng:
Khi biết mình bị ép gả cho Kim Nham, một người chồng già nua, xấu xí, Xúy Vân đau khổ, tuyệt vọng. Nàng hát điệu con gà rừng:
Con gà rừng ăn lẫn với con công
Đắng cay chẳng có chịu được, ức!
Hình ảnh con gà rừng ăn lẫn với con công là một hình ảnh ẩn dụ cho cuộc hôn nhân bất hạnh của Xúy Vân. Nàng cảm thấy mình như một con gà rừng bị nhốt trong lồng, không được tự do. Nàng căm phẫn, uất hận cho số phận của mình.
- Lời than, lời hát ngược:
Khi bị giam cầm trong nhà chồng, Xúy Vân sống trong sự cô đơn, buồn tủi. Nàng than thở:
Trời cao có thấu nỗi lòng ta
Nỗi lòng ta như nước biển sâu
Cái gì là cái gì, cái gì là cái gì
Ai là ai, ai là ai?
Lời than, lời hát ngược của Xúy Vân thể hiện tâm trạng đau khổ, tuyệt vọng của nàng. Nàng cảm thấy mình như bị lạc lõng, không biết mình là ai, mình đang ở đâu. Nỗi đau khổ, tuyệt vọng đã khiến nàng trở nên điên dại.
Sự đan xen, phối hợp nhuần nhuyễn giữa các lời hát khác nhau với nhiều làn điệu, nhịp điệu khác nhau đã giúp tác giả dân gian khắc họa rõ nét tâm trạng phức tạp của Xúy Vân. Đây là một đặc trưng nghệ thuật của sân khấu chèo, giúp cho nhân vật trở nên sinh động, chân thực hơn.
Ngoài ra, nghệ thuật diễn tả tâm trạng phức tạp của Xúy Vân qua lời hát còn góp phần tạo nên kịch tính cho đoạn trích. Sự đối lập giữa tâm trạng vui mừng, háo hức ban đầu và tâm trạng đau khổ, tuyệt vọng sau đó của Xúy Vân đã tạo nên sự kịch tính, hấp dẫn cho câu chuyện.
- Theo em, nhân vật Xuý Vân đáng thương hay đáng trách? Vì sao?
Theo em, nhân vật Xuý Vân đáng thương hơn đáng trách. Vì:
Xuý Vân là một người phụ nữ xinh đẹp, tài năng, có học thức. Nàng là một người con hiếu thảo, một người vợ chung thủy, một người phụ nữ yêu thương gia đình. Tuy nhiên, nàng lại phải chịu cảnh hôn nhân bất hạnh.
Nàng bị ép gả cho Kim Nham, một người chồng già nua, xấu xí, không có tình yêu thương. Nàng khao khát được sống hạnh phúc bên người mình yêu nhưng lại bị giam cầm trong một cuộc hôn nhân không có tình yêu. Nỗi đau khổ, tuyệt vọng đã khiến nàng trở nên điên dại.
Xuý Vân đáng thương vì nàng là nạn nhân của xã hội phong kiến với những hủ tục lạc hậu. Nàng bị ép gả cho một người mà nàng không yêu, không muốn lấy. Nàng bị giam cầm trong một cuộc hôn nhân không có tình yêu. Nỗi đau khổ, tuyệt vọng đã khiến nàng trở nên điên dại.
Tuy nhiên, Xuý Vân cũng có những sai lầm. Nàng đã quá cả tin, nhẹ dạ khi nghe theo lời Trần Phương. Nàng đã bỏ trốn theo Trần Phương, khiến cho cha mẹ nàng phải chịu nhiều đau khổ. Tuy nhiên, những sai lầm của Xuý Vân không thể phủ nhận những phẩm chất tốt đẹp của nàng. Nàng là một người phụ nữ đáng thương, đáng được đồng cảm, chia sẻ.
Nhân vật Xuý Vân là một nhân vật điển hình cho bi kịch của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Nàng là một lời tố cáo mạnh mẽ đối với những hủ tục lạc hậu đã đẩy người phụ nữ vào bi kịch.
- Nếu nhân vật Xuý Vân trong vở chèo Kim Nham sống ở thời hiện đại, theo em, nàng có thể chọn cách giải thoát bi kịch của bản thân như thế nào?
Nếu nhân vật Xuý Vân trong vở chèo Kim Nham sống ở thời hiện đại, theo em, nàng có thể chọn cách giải thoát bi kịch của bản thân như sau:
- Đấu tranh để được giải thoát khỏi cuộc hôn nhân bất hạnh:
Ở thời hiện đại, người phụ nữ có nhiều quyền lợi hơn so với thời phong kiến. Nàng có thể tự mình quyết định cuộc đời của mình, kể cả việc kết hôn. Do đó, Xuý Vân có thể đấu tranh để được giải thoát khỏi cuộc hôn nhân bất hạnh của mình. Nàng có thể nhờ đến sự giúp đỡ của pháp luật, gia đình, bạn bè để đòi lại quyền lợi của mình.
- Ly hôn với Kim Nham:
Ly hôn là một biện pháp pháp lý để chấm dứt quan hệ hôn nhân giữa hai vợ chồng. Nếu Xuý Vân không thể đấu tranh để được giải thoát khỏi cuộc hôn nhân bất hạnh, nàng có thể ly hôn với Kim Nham. Đây là cách giải thoát bi kịch nhanh chóng và hiệu quả nhất.
- Yêu và được yêu:
Xuý Vân là một người phụ nữ xinh đẹp, tài năng, có học thức. Nàng xứng đáng được yêu và được hạnh phúc. Nếu nàng gặp được một người đàn ông yêu thương, trân trọng nàng, nàng có thể thoát khỏi bi kịch của mình.
Với những hướng dẫn soạn bài Xúy Vân giả dại – Sách Cánh Diều lớp 10 tập 1 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.