Hướng dẫn soạn bài Tính thống nhất về chủ đề của văn bản- Ngữ văn lớp 8 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về bài học này.
I. Chủ đề của văn bản
1. (trang 12 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Những kỉ niệm sâu sắc mà tác giả nhớ lại trong thời thơ ấu của mình là:
- Hình ảnh của mẹ: Mẹ đi cùng con đến trường trong buổi sáng mùa thu. Mẹ nắm tay con, dắt đi thật chậm rãi. Mẹ lo lắng, quan tâm, nhắc nhở con đi cẩn thận.
- Hình ảnh của ngôi trường: Ngôi trường mới to, rộng rãi, uy nghiêm. Sân trường rộng, có nhiều cây xanh. Tiếng trống trường vang lên giục giã, báo hiệu giờ học bắt đầu.
- Hình ảnh của thầy cô và bạn bè: Thầy cô nghiêm trang, ân cần. Bạn bè thân thiện, vui vẻ.
2. (trang 12 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Sự hồi tưởng ấy gợi lên trong lòng tác giả những ân tượng:
- Ấn tượng về một ngày đầu tiên đi học thật đáng nhớ, đáng yêu. Đó là một ngày đầy háo hức, mong chờ, nhưng cũng không ít lo lắng, bỡ ngỡ.
- Ấn tượng về tình yêu thương, sự quan tâm của cha mẹ, thầy cô và bạn bè.
- Ấn tượng về những cảm xúc bồi hồi, xao xuyến của tuổi thơ.
3. (trang 12 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Từ các nhận thức trên, ta có thể phát biểu chủ đề của văn bản Tôi đi học như sau:
- Văn bản Tôi đi học của Thanh Tịnh là một bài văn tả cảnh sinh hoạt của một em bé lần đầu tiên đi học.
- Bài văn đã khắc họa lại những kỉ niệm sâu sắc của tuổi thơ, thể hiện tình cảm yêu thương, sự quan tâm của cha mẹ, thầy cô và bạn bè đối với trẻ thơ.
Chủ đề của văn bản là:
- Kỉ niệm buổi đi học đầu tiên của tuổi thơ.
- Tình yêu thương, sự quan tâm của cha mẹ, thầy cô và bạn bè đối với trẻ thơ.
II. TÍNH THỐNG NHẤT VỀ CHỦ ĐỀ CỦA VĂN BẢN
1. (trang 12 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1)
Văn bản Tôi đi học nói lên những kỉ niệm của tác giả về buổi tựu trường đầu tiên căn cứ vào:
– Nhan đề:
– Các từ ngữ: kỉ niệm, buổi tựu trường, lần đầu tiên đi đến trường, sách vở, bút thước, trường Mĩ Lí, …
– Các câu: “Hằng năm… nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.”, “Buổi mai hôm ấy…trên con đường dài và hẹp.”, “Trước sân trường làng Mĩ Lí … vui tươi và sáng sủa.”, “Ông đốc trường Mĩ Lí cho gọi mấy cậu học trò mới đứng lên trước lớp ba”, “Một mùi hương lạ xông lên trong lớp.”, “Nhưng tiếng phấn của thầy tôi gạch mạnh lên bảng đen đã đưa tôi về cảnh thật. Tôi vòng tay lên bàn…”
=> Tất cả đều thể hiện chủ đề của văn bản.
2. (trang 12 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1)
Các từ ngữ, chi tiết:
– Nao nức, mơn man, những cảm giác trong sáng ấy, tưng bừng rộn rã,…
– Trang trọng, đứng đắn, lo sợ vẩn vơ, bỡ ngỡ, ngập ngừng e sợ, rụt rè, chơ vơ, vụng về lúng túng, run run theo nhịp bước rộn ràng trong các lớp, như thấy quả tim tôi ngừng đập, giật mình và lúng túng, nặng nề một cách lạ, thấy xa mẹ, …
– Chi tiết đánh rơi vở; con đường quen nhưng tự nhiên lại thấy lạ; cảm nhận khác nhau về ngôi trước buổi tựu trường và trong buổi tựu trường; khóc nức nở khi ông đốc trường gọi tên; hình ảnh con chim con; …
3. (trang 12 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1)
– Văn bản phải có tính mạch lạc, có đối tượng xác định. Tất cả những yếu tố đó đều tập trung thể hiện ý đồ và cảm xúc của tác giả.
– Tính thống nhất về chủ đề còn thể hiện ở nhan đề và quan hệ giữa các phần của văn bản qua các câu văn và từ ngữ thể hiện.
III. LUYỆN TẬP
1. Phân tích tính thống nhất về chủ đề của văn bản sau theo những yêu cầu nêu ở dưới.
a. (trang 14 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1)
Đối tượng: Rừng cọ quê sông Thao
Vấn đề: Vẻ đẹp của rừng cọ và cuộc sống gắn bó của người dân sông Thao với rừng cọ.
Các đoạn văn trình bày đối tượng và vấn đề theo trình tự sau:
- Đoạn 1: Giới thiệu chung về rừng cọ quê sông Thao.
- Đoạn 2: Miêu tả vẻ đẹp của rừng cọ.
- Đoạn 3: Miêu tả cuộc sống gắn bó của người dân sông Thao với rừng cọ.
Trình tự sắp xếp này là hợp lý. Bởi lẽ, nó giúp người đọc có cái nhìn toàn diện về rừng cọ quê sông Thao, từ vẻ đẹp bên ngoài đến ý nghĩa trong cuộc sống của người dân nơi đây.
Nếu thay đổi trình tự sắp xếp, ví dụ như miêu tả cuộc sống gắn bó của người dân sông Thao trước rồi mới miêu tả vẻ đẹp của rừng cọ, thì văn bản sẽ không thể hiện được chủ đề một cách rõ ràng, mạch lạc. Bởi lẽ, vẻ đẹp của rừng cọ chính là cơ sở, là nền tảng cho cuộc sống gắn bó của người dân sông Thao với rừng cọ.
b. (trang 14 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1)
Rừng cọ quê tôi, sự gắn bó với người dân sông Thao tự bao đời
c. (trang 14 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1)
Chủ đề của văn bản là: Vẻ đẹp của rừng cọ quê sông Thao và cuộc sống gắn bó của người dân sông Thao với rừng cọ.
Chủ đề này được thể hiện trong toàn văn bản, từ việc miêu tả rừng cọ đến cuộc sống của người dân.
Miêu tả vẻ đẹp của rừng cọ:
- Thân cọ vút thẳng trời, gió bão không thể quật ngã.
- Búp cọ vuốt dài như thanh kiếm sắc vung lên.
- Lá cọ tròn xoè ra nhiều phiến nhọn dài, trông xa như một rừng tay vẫy, trưa hè lấp loá nắng như rừng mặt trời mới mọc.
- Mùa xuân, chim chóc kéo về từng đàn.
Miêu tả cuộc sống gắn bó của người dân sông Thao với rừng cọ:
- Căn nhà, ngôi trường của nhân vật “tôi” nằm dưới rừng cọ.
- Người dân sông Thao sử dụng cây cọ trong nhiều sinh hoạt hàng ngày: làm chổi quét nhà, đựng hạt giống, đan nón, mành, làn xuất khẩu,…
- Người sông Thao tự hào về rừng cọ quê mình.
d. (trang 14 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1)
Các từ ngữ, câu tiêu biểu thể hiện chủ đề của văn bản:
- “Chẳng có nơi nào đẹp như sông Thao quê tôi, rừng cọ trập trùng.”
- “Cây cọ quê tôi đẹp lắm.”
- “Cuộc sống quê tôi gắn bó với cây cọ.”
- “Dù ai đi ngược về xuôi Cơm nắm lá cọ là người sông Thao.”
Có thể thấy, chủ đề của văn bản được thể hiện một cách xuyên suốt từ đầu đến cuối văn bản. Các đoạn văn được sắp xếp một cách hợp lý, giúp người đọc dễ dàng nắm bắt được nội dung của văn bản.
2. (trang 14 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
- Trong các ý đã cho, ý (a), (c) phù hợp với chủ đề: “Văn chương làm cho tình yêu quê hương đất nước trong ta thêm phong phú và sâu sắc.”.
- Làm cho tình yêu quê hương đất nước thêm phong phú và sâu sắc là một trong những đặc điểm trong chức năng tác động của văn chương; bên cạnh đặc điểm này, văn chương còn mang nhiều đặc điểm khác nữa về nội dung cũng như hình thức thể hiện. Sẽ không đảm bảo tính thống nhất chủ đề nếu chúng ta triển khai các ý (b), (d), (e) khi tạo lập văn bản với chủ đề “Văn chương làm cho tình yêu quê hương đất nước trong ta thêm phong phú và sâu sắc.”.
3. (trang 14 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1)
Các ý không phù hợp với chủ đề được nêu ra trong đề bài là (c), (g); Chủ thể của các cảm xúc là “tôi” – nhân vật của câu chuyện được kể trong văn bản Tôi đi học, chứ không phải của “tôi” – người phân tích; Cần điều chỉnh cách diễn đạt ý, chẳng hạn:
– Con đường vốn quen thuộc nhưng “tôi” lại cảm thấy lạ trong buổi đầu tiên đến trường;
– “tôi” cảm thấy sân trường như rộng hơn, ngôi trường như cao hơn.
Với những hướng dẫn soạn bài Tính thống nhất về chủ đề của văn bản- Ngữ văn lớp 8 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của bài học này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.