Hướng dẫn soạn bài Thực thi công lí – Cánh diều lớp 12 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Chuẩn bị

Yêu cầu: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 57)

• Đọc trước đoạn trích “Thực thi công lý” và tìm hiểu thêm về tác giả William Shakespeare cùng vở hài kịch “Người lái buôn thành Venice”.
• Đọc nội dung giới thiệu để hiểu rõ bối cảnh của đoạn trích.

Trả lời:

Tác giả William Shakespeare (1564 – 1616)

Quê quán: William Shakespeare sinh ra và lớn lên ở Stratford-upon-Avon, Anh.

Sự nghiệp: Shakespeare là một trong những nhà văn vĩ đại nhất của Anh và được xem là một nhà viết kịch vượt thời đại. Ông còn nổi tiếng với vai trò là “Thi sĩ của dòng sông Avon” và có sự đóng góp to lớn trong nền văn học Anh. Ông đã sáng tác hơn 40 vở kịch, phân chia thành ba thể loại chính:

• Hài kịch: “Giông tố”, “As You Like It”, “Cardenio”, …
• Bi kịch: “Hamlet”, “Othello”, “King Lear”, “Romeo and Juliet”, …
• Kịch lịch sử: “King John”, “Henry V”, “Richard II”, …

Vở hài kịch “Người lái buôn thành Venice”

• Thời gian sáng tác: Vở kịch này được viết vào thế kỷ XVI, trong khoảng thời gian từ 1596 đến 1599.
• Nội dung: Câu chuyện xoay quanh Antonio, một thương gia ở Venice, người đang gặp khó khăn trong việc trả một khoản nợ lớn cho Shylock, một người Do Thái chuyên cho vay lãi.
• Giá trị: Vở kịch không chỉ ca ngợi những phẩm chất cao đẹp và sự công lý mà còn chỉ trích chế độ phong kiến lỗi thời và xã hội tư bản áp bức.

Đọc hiểu

Nội dung chính: Đoạn trích từ vở kịch kể về vụ kiện giữa Sai-lốc và Antonio, xoay quanh bản hợp đồng vay tiền, trong đó Antonio phải trả một cân thịt nếu không thanh toán đúng hạn. Trước lòng tham và sự tàn nhẫn của Sai-lốc, quan tòa đã phân xử công bằng, buộc ông ta nhận hậu quả thích đáng cho hành động của mình.

Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 57)

Đoạn trích sử dụng những kiểu lời thoại nào?

Trả lời:

Trong đoạn trích, các kiểu lời thoại được sử dụng bao gồm cả độc thoại và đối thoại. Tuy nhiên, đối thoại là kiểu lời thoại chiếm ưu thế và được sử dụng nhiều hơn.

Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 58)

Hành động kịch của Poóc-xi-a là gì?

Trả lời:

Hành động kịch của Poóc-xi-a chủ yếu thể hiện qua các lời thoại. Điều này có nghĩa là những hành động của nhân vật được truyền tải chủ yếu thông qua lời nói của cô, không phải qua hành động bên ngoài.

Câu hỏi 3: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 60)

Lời thoại của Gra-ti-a-nô có điểm gì giống và khác so với lời thoại của Sai-lốc ở phần trước?

Trả lời:

Lời thoại của các nhân vật:

• Sai-lốc: “Ôi, vị quan tòa cao quý!” / “Ôi, vị quan tòa công minh và sáng suốt!” / “Quan tòa thật là công minh!” / “Quan tòa thật là tài giỏi!”
• Gra-ti-a-nô: “Ôi, quan tòa công minh quá, phải không, Sai-lốc?” / “Ôi, quan tòa giỏi quá, nhỉ, Sai-lốc?”

Giống nhau: Cả hai đều sử dụng cấu trúc bắt đầu với “Ôi, quan tòa…” và thán từ “ô” để thể hiện sự tôn trọng và ngưỡng mộ đối với quan tòa.

Khác nhau: Lời thoại của Gra-ti-a-nô không chỉ khen ngợi quan tòa mà còn mang tính chất hỏi han, thể hiện qua các từ “phải không” và “nhỉ”. Ngược lại, lời của Sai-lốc là sự khen ngợi trực tiếp và thẳng thắn dành cho quan tòa.

Sau khi đọc

Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 62)

Liệt kê các hành động kịch của nhân vật Poóc-xi-a và Sai-lốc trong đoạn trích “Thực thi công lý”, và nêu tình huống kịch trong đoạn trích.

Gợi ý trả lời:

Hành động kịch của nhân vật Poóc-xi-a:

• Cải trang thành một chàng tiến sĩ luật sư.
• Tìm hiểu chi tiết về giấy khế ước và sự đồng thuận của các bên.
• Thuyết phục Sai-lốc chấp nhận sự khoan hồng.
• Đồng ý với điều kiện trong khế ước mượn tiền.
• Dựa vào các điều khoản trong khế ước để đảo ngược tình thế của vụ án.
• Kích thích Sai-lốc nhận hình phạt theo quy định.

Hành động kịch của nhân vật Sai-lốc:

• Cương quyết yêu cầu quan tòa thực thi đúng theo khế ước mà không khoan nhượng.
• Vui mừng khi có cơ hội lấy một cân thịt từ cơ thể Antonio.
• Lo lắng và hoảng sợ khi nhận ra mình không thể thực hiện được yêu cầu và sẽ bị trừng phạt theo luật.

Tình huống kịch:

• Sai-lốc đã ký một khế ước mượn tiền, trong đó quy định nếu không trả nợ đúng hạn, Antonio sẽ phải cho Sai-lốc một cân thịt từ cơ thể mình. Khi quá hạn, Sai-lốc đưa vụ việc ra tòa, yêu cầu được thực hiện điều kiện của khế ước, tức là lấy một cân thịt từ Antonio.

Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 62)

Ghép phần văn bản ở cột A với cấu trúc đối thoại phù hợp ở cột B. Chỉ ra tác dụng của cách tổ chức các lời thoại đó.

Gợi ý trả lời:

Ghép phần văn bản ở cột A với cấu trúc đối thoại phù hợp ở cột B:
(1) – d
(2) – c
(3) – a

Tác dụng của cách tổ chức các lời thoại:

Việc tổ chức các lời thoại theo cấu trúc trên thể hiện sự thông minh và chiến lược của Poóc-xi-a. Ban đầu, cô dùng cách thăm dò để xác định ý định của Sai-lốc, rồi chuyển sang thái độ chấp nhận để làm giảm sự cảnh giác của hắn. Sau đó, khi thời cơ đến, Poóc-xi-a tiến hành tấn công và bày mưu để đánh bại Sai-lốc, khiến hắn không chỉ không thu được phần thịt mà còn mất thêm tài sản. Cách tổ chức lời thoại này giúp Poóc-xi-a đạt được mục đích và khẳng định sự khéo léo trong việc xử lý tình huống.

Câu hỏi 3: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 62)

Chỉ ra và nêu nhận xét của em về xung đột kịch trong đoạn trích. (Gợi ý: Xung đột xảy ra giữa ai với ai và về điều gì? Đỉnh điểm của xung đột là khi nào? Xung đột được giải quyết bằng cách nào? Cảm xúc của người đọc diễn biến như thế nào theo mức độ phát triển của xung đột?….).

Gợi ý trả lời:

• Xung đột chính: Xung đột kịch xảy ra giữa Sai-lốc và Antonio, liên quan đến việc thực hiện hợp đồng vay mượn tiền. Theo thỏa thuận trong văn khế, Antonio phải chịu hình phạt nếu không trả tiền đúng hạn. Đến thời điểm hiện tại, khi Antonio không thể trả nợ, xung đột trở nên căng thẳng khi Sai-lốc đòi thực hiện điều khoản lấy một cân thịt từ cơ thể của Antonio.
• Giải quyết xung đột: Xung đột được giải quyết qua sự can thiệp của quan tòa, Poóc-xi-a. Với sự thông minh và khéo léo, Poóc-xi-a đã thay đổi tình thế bằng cách dựa vào các điều khoản trong văn khế để lật ngược tình thế, làm Sai-lốc không thể thực hiện yêu cầu của mình. Nhờ đó, Antonio thoát khỏi hiểm nguy và Sai-lốc bị xử lý theo luật.
• Cảm xúc của người đọc: Cảm xúc của người đọc thay đổi theo từng giai đoạn của xung đột. Ban đầu, khi Poóc-xi-a đề xuất giải pháp khoan hồng, người đọc cảm thấy hy vọng và tin tưởng vào sự công bằng. Khi Sai-lốc chuẩn bị thực hiện án phạt, cảm giác hồi hộp và lo lắng tăng cao. Cuối cùng, khi xung đột được giải quyết và Sai-lốc bị trừng trị, người đọc cảm thấy hài lòng và thỏa mãn vì công lý được thực thi.

Câu hỏi 4: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 62)

Qua lời thoại và hành động kịch của nhân vật, hãy làm rõ tính cách của nhân vật Sai-lốc. Vì sao đây là một nhân vật hài kịch?

Gợi ý trả lời:

Tính cách của Sai-lốc:
Sai-lốc hiện rõ là một kẻ tham lam và xấu xa. Ông ta làm nghề cho vay lãi và vốn đã không ưa Antonio vì ông này cho vay không tính lãi, điều đó khiến Sai-lốc phải giảm lãi suất. Sự tham lam của ông còn thể hiện qua hành động tàn độc khi đòi thực hiện thỏa thuận lấy một cân thịt từ Antonio.
Sai-lốc còn thể hiện bản tính lẻo mép và nịnh hót qua những lời khen giả tạo dành cho quan tòa: “Ôi, vị quan tòa cao quý!” và “Quan tòa thật là công minh quá!” Những lời này hoàn toàn trái ngược với lòng dạ của ông ta.

Hành động tàn độc của Sai-lốc:

• Khi Poóc-xi-a đề xuất sự khoan hồng, Sai-lốc vẫn kiên quyết yêu cầu thực thi điều khoản, không hề động lòng trước sự thuyết phục.
• Ông ta chọn vị trí đau đớn trên cơ thể Antonio, thậm chí có thể dẫn đến cái chết, cho thấy sự tàn nhẫn của mình.
• Sai-lốc không ngần ngại chuẩn bị sẵn cân để lấy thịt, chứng tỏ ông ta rất hăng hái thực hiện hành động này.

Lý do Sai-lốc là nhân vật hài kịch:
Sai-lốc là nhân vật hài kịch vì sự mâu thuẫn giữa lời nói và hành động của ông ta. Dù ra vẻ như mình là người yêu công lý và công bằng, thực chất, ông ta chỉ là kẻ ích kỷ và độc ác, sẵn sàng lợi dụng luật lệ để đạt được mục đích cá nhân. Sự không tương xứng giữa vẻ ngoài và bản chất bên trong của Sai-lốc tạo nên sự hài hước và trào phúng trong tác phẩm.

Câu hỏi 5: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 62)

Theo em, có nên sáp nhập tất cả những lời tuyên án, luận tội của Poóc-xi-a dành cho Sai-lốc vào một lượt lời thoại không? Vì sao? Qua đoạn trích, hãy nêu và làm rõ nhận xét của em về nhân vật Poóc-xi-a.

Gợi ý trả lời:

Theo em, không nên sáp nhập tất cả các lời tuyên án và luận tội của Poóc-xi-a vào một lượt lời thoại. Điều này giúp giữ cho phiên tòa có sự căng thẳng, tạo nhịp điệu cho tình huống, đồng thời làm nổi bật sự thông minh và quyền lực của Poóc-xi-a khi từng bước vạch trần sự tàn ác của Sai-lốc.

Về nhân vật Poóc-xi-a, cô là một phụ nữ đầy mạnh mẽ và trí tuệ. Sự mạnh mẽ của cô thể hiện qua việc cải trang thành tiến sĩ luật, đứng ra đối đầu với Sai-lốc trong phiên tòa mà không hề nao núng. Poóc-xi-a cũng rất mưu trí khi từng bước dẫn dắt Sai-lốc vào bẫy của chính mình, khiến hắn không chỉ thất bại mà còn mất cả tài sản, thể hiện rõ nét sự công bằng và tài năng của cô.

Câu hỏi 6: (SGK Ngữ văn 12 Tập 1 – Trang 62)

Hãy lựa chọn để đối thoại với một trong các ý kiến sau đây (Gợi ý: đồng tình, không đồng tình, lý do,…).

a) “Chính bản chất của sự khoan hồng là không vâng theo áp lực; nó từ trên trời sa xuống như một trận mưa tốt lành; nó được trời ban phước hai lần: được ban phước trong kẻ ra ơn cũng như trong kẻ chịu ơn.” (lời của Poóc-xi-a).

b) “[…] tôi khẩn cầu các ngài: các ngài hãy bắt công lý phải nhượng bộ, nhân danh uy quyền của các ngài; các ngài hãy làm cái việc sai trái nhỏ đó để nhằm một việc nhân nghĩa rất lớn. […]” (lời của Ba-sa-ni-ô).

c) “Không có quyền lực nào ở Vơ-ni-dơ có quyền thay đổi một sắc lệnh đã ban bố; làm như vậy sẽ tạo nên một tiền lệ, và vin vào cái gương đó, trăm nghìn sự nhũng lạm sẽ xúm lại làm hại nhà nước; không thể làm như thế được.” (lời của Poóc-xi-a).

Gợi ý trả lời:

Em lựa chọn đối thoại với ý kiến c. Lời của Poóc-xi-a rất đúng đắn và mang tính cảnh tỉnh sâu sắc. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật là nền tảng để duy trì công lý và trật tự xã hội. Nếu một sắc lệnh đã ban hành bị thay đổi hay vi phạm, dù chỉ là một lần, thì điều đó có thể tạo ra tiền lệ nguy hiểm. Từ đó, nhiều trường hợp khác có thể vin vào đó để lách luật, gây ra những hành vi nhũng lạm, dẫn đến sự suy yếu của hệ thống pháp luật. Điều này không chỉ làm mất đi sự công bằng mà còn tạo điều kiện cho kẻ có quyền lực lộng hành, trong khi những người yếu thế có thể bị đối xử bất công. Lời nói của Poóc-xi-a là lời cảnh báo quan trọng rằng, pháp luật cần phải được thực thi nghiêm túc, không thể vì bất kỳ lý do nào mà làm suy giảm tính nghiêm minh của nó.

Với những hướng dẫn soạn bài Thực thi công lí – Cánh diều lớp 12 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.