Hướng dẫn soạn bài Thực hành tiếng Việt: Nghĩa tường minh và nghĩa hàm ẩn – Ngữ văn 8 tập 1 Cánh diều chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về bài học này.

Câu 1 (trang 95, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Xác định nghĩa hàm ẩn của những câu dưới đây:

1. Nói thật với ông: chú em rể tôi vừa trúng Chủ tịch huyện, chú ấy nể tôi lắm. (Lưu Quang Vũ)
2. Thằng cha lang băm nào cho anh đơn mua cái kính này thế? (Nê-xin)
3. Cậu phải đi khám bệnh viện nhà nước xem sao! (Nê-xin)

Trả lời

1. Nói thật với ông: chú em rể tôi vừa trúng Chủ tịch huyện, chú ấy nể tôi lắm. (Lưu Quang Vũ)

• Nghĩa tường minh: Người nói muốn thông báo cho người nghe biết rằng chú em rể của anh ta vừa trúng cử chức Chủ tịch huyện.
• Nghĩa hàm ẩn: Người nói muốn thể hiện sự tự hào, hãnh diện về bản thân. Anh ta muốn người nghe biết rằng anh ta có mối quan hệ thân thiết với một người có chức quyền.

1. Thằng cha lang băm nào cho anh đơn mua cái kính này thế? (Nê-xin)

• Nghĩa tường minh: Người nói đang thắc mắc về người đã kê đơn mua kính cho nhân vật “tôi”.
• Nghĩa hàm ẩn: Người nói đang tỏ thái độ nghi ngờ về trình độ chuyên môn của bác sĩ đã khám mắt cho nhân vật “tôi”. Anh ta cho rằng bác sĩ đã kê đơn sai, khiến nhân vật “tôi” gặp phải những hậu quả khó chịu.

1. Cậu phải đi khám bệnh viện nhà nước xem sao! (Nê-xin)

• Nghĩa tường minh: Người nói đang khuyên nhân vật “tôi” đi khám bệnh viện nhà nước để được khám chữa bệnh một cách chính xác.
• Nghĩa hàm ẩn: Người nói đang tỏ thái độ khinh thường, chê bai bệnh viện tư nhân. Anh ta cho rằng bệnh viện tư nhân chỉ quan tâm đến lợi nhuận, không quan tâm đến sức khỏe của bệnh nhân.

Câu 2 (trang 95, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Đọc đoạn văn dưới đây (trích tác phẩm Tắt đèn của Ngô Tất Tố) và thực hiện các yêu cầu nêu sau đó:

Chị Dậu vừa nói vừa mếu:

– Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.

Cái Tí chưa hiểu hết ý câu của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:

– Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?

Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:

– Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.

1. Nêu nghĩa hàm ẩn của những câu in đậm. Vì sao chị Dậu không dám nói thẳng với con mà phải dùng câu có nghĩa hàm ẩn?
2. Nghĩa hàm ẩn trong câu nói nào của chị Dậu rõ hơn? Vì sao chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy?

Trả lời

a, Nghĩa hàm ẩn của những câu in đậm:

• “Thôi u không ăn, để phần cho con”: Nghĩa tường minh là chị Dậu không ăn, để phần cho con. Nghĩa hàm ẩn là chị Dậu không có tiền để mua gạo, không có gì để ăn.
• “Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi”: Nghĩa tường minh là cái Tí chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. Nghĩa hàm ẩn là cái Tí sẽ phải đi ở đợ cho cụ Nghị thôn Đoài.
• “U không muốn ăn tranh của con”: Nghĩa tường minh là chị Dậu không muốn cái Tí nhịn ăn để cho chị ăn. Nghĩa hàm ẩn là chị Dậu thương cái Tí, không muốn cái Tí phải chịu khổ.

Chị Dậu không dám nói thẳng với con mà phải dùng câu có nghĩa hàm ẩn vì:

Chị Dậu không dám nói thẳng với con rằng chị không có tiền để mua gạo, không có gì để ăn. Chị sợ cái Tí sẽ buồn, lo lắng, thậm chí sẽ trách chị. Chị cũng không muốn cái Tí biết rằng chị sẽ phải bán nó cho cụ Nghị thôn Đoài. Chị sợ cái Tí sẽ tổn thương, sẽ không còn yêu thương chị nữa.

Chị Dậu chỉ nói với con một cách gián tiếp, dùng những câu có nghĩa hàm ẩn để thông báo cho con biết về hoàn cảnh của gia đình. Chị muốn cái Tí hiểu và thông cảm cho chị.

b, Nghĩa hàm ẩn trong câu nói “Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi” rõ hơn. Câu nói này đã trực tiếp thông báo cho cái Tí biết rằng nó sẽ phải đi ở đợ cho cụ Nghị thôn Đoài. Chị Dậu không thể nói thẳng với con vì sợ cái Tí sẽ buồn, lo lắng, thậm chí sẽ trách chị. Nhưng chị cũng không thể giấu con mãi được. Chị phải nói cho con biết để con chuẩn bị tinh thần.

Chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy vì cái Tí đã bắt đầu hiểu ra ý của mẹ. Cái Tí hỏi “Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?”. Câu hỏi của cái Tí cho thấy nó đã bắt đầu lo lắng cho tương lai của mình. Chị Dậu phải nói rõ hơn để cái Tí hiểu và chấp nhận hoàn cảnh.

Câu 3 (trang 96, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Ghép câu tục ngữ ở cột bên trái với nghĩa hàm ẩn tương ứng ở cột bên phải:

Trả lời

a – 3; b – 1; c – 4; d – 5; e – 2

Câu 4 (trang 96, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Viết một đoạn văn (khoảng 5 – 7 dòng) nêu cách hiểu về một câu tục ngữ mà em thích và bài học em rút ra được từ câu tục ngữ đó.

Trả lời

Câu tục ngữ “Tiên học lễ, hậu học văn” là một câu tục ngữ mà em rất thích. Câu tục ngữ này có nghĩa là trước khi học chữ, học kiến thức thì phải học lễ nghĩa. Lễ nghĩa là những quy tắc, chuẩn mực đạo đức, ứng xử cần thiết của con người trong xã hội. Việc học lễ nghĩa sẽ giúp con người trở thành người có đạo đức, có văn hóa, được mọi người yêu mến, tôn trọng. Bài học mà em rút ra được từ câu tục ngữ này là: trước khi học bất cứ điều gì, chúng ta cần phải học lễ nghĩa. Lễ nghĩa là nền tảng của đạo đức, là hành trang cần thiết để chúng ta bước vào cuộc sống. Một người có đạo đức, có văn hóa sẽ có cuộc sống tốt đẹp và được mọi người yêu mến.

Với những hướng dẫn soạn bài Thực hành tiếng Việt: Nghĩa tường minh và nghĩa hàm ẩn – Ngữ văn 8 tập 1 Cánh diều chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của bài học này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.