Hướng dẫn soạn bài Sự Tích Hồ Gươm – Sách Chân Trời Sáng Tạo Ngữ Văn 6 ( Tâp 1) chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Câu hỏi (trang 22 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Em biết những gì về Hồ Gươm (Hà Nội)? Hãy chia sẻ với bạn cùng nhóm về thắng cảnh này?

Hồ Gươm (hay còn gọi là Hồ Hoàn Kiếm) là một hồ nước ngọt tự nhiên nằm ở trung tâm thành phố Hà Nội. Hồ có diện tích khoảng 12 ha, chiều dài bờ hồ khoảng 1,75 km, chiều dài 700 m, độ sâu từ 1 – 1,4 m. Hồ được bao quanh bởi 3 con phố là Hàng Khay, Đinh Tiên Hoàng và Lê Thái Tổ. 

Hồ Gươm có lịch sử lâu đời, gắn liền với truyền thuyết vua Lê Thái Tổ trả gươm cho Rùa thần. Hồ cũng là một trong những thắng cảnh nổi tiếng nhất của Hà Nội, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước đến tham quan, chiêm ngưỡng.

Hồ Gươm có vẻ đẹp thơ mộng, hữu tình. Mặt hồ phẳng lặng, xanh trong, soi bóng những hàng cây cổ thụ. Xung quanh hồ là những công trình kiến trúc cổ kính, mang đậm dấu ấn lịch sử, văn hóa của Hà Nội như: Tháp Rùa, đền Ngọc Sơn, cầu Thê Húc,…

Hồ Gươm là nơi diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, lễ hội của thành phố Hà Nội. Vào dịp Tết Nguyên Đán, hồ Gươm được trang hoàng rực rỡ, trở thành điểm đến lý tưởng của người dân và du khách.

Hồ Gươm là một địa điểm tham quan, du lịch hấp dẫn, mang đậm giá trị lịch sử, văn hóa của Hà Nội.

Câu 1 (trang 23 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy đoán xem Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm theo cách nào?

Theo như truyền thuyết Hồ Gươm, Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm theo hai cách:

• Cách thứ nhất: Long Quân sai sứ giả mang gươm thần và ngựa sắt đến cho Lê Lợi. Sứ giả của Long Quân xuất hiện trong một đêm mưa to gió lớn. Sứ giả mặc áo giáp, cầm cây roi sắt, cưỡi ngựa sắt. Sứ giả đến gặp Lê Lợi và trao cho ông gươm thần và ngựa sắt.
• Cách thứ hai: Long Quân cho Lê Lợi mượn gươm thần qua giấc mơ. Trong một đêm, Lê Lợi nằm mơ thấy một vị thần hiện lên và trao cho ông gươm thần. Khi tỉnh dậy, Lê Lợi thấy bên mình có một thanh gươm sáng loáng.

Cách thứ nhất là cách phổ biến hơn được nhiều người tin tưởng. Cách thứ hai cũng được nhiều người chấp nhận, vì nó thể hiện sự thần bí, kì diệu của gươm thần.

Theo quan điểm của tôi, Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm theo cách thứ nhất. Cách này có thể giải thích được việc gươm thần và ngựa sắt xuất hiện một cách kỳ lạ. Đồng thời, cách này cũng thể hiện sự ủng hộ của Long Quân đối với nghĩa quân Lam Sơn trong cuộc kháng chiến chống quân Minh.

Tuy nhiên, cách thứ hai cũng có những điểm hợp lý. Cách này thể hiện sự bí ẩn của gươm thần, cũng như sự tin tưởng của Long Quân đối với Lê Lợi.

Tìm hiểu thêm: Soạn bài Thánh Gióng

Câu 2 (trang 24 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Theo em, khi nghe Rùa Vàng đòi gươm, nhà vua đã “hiểu ra” điều gì?

Khi nghe Rùa Vàng đòi gươm, nhà vua đã hiểu ra rằng:

• Cuộc chiến chống giặc Minh xâm lược đã kết thúc thắng lợi, đất nước đã được giải phóng, thống nhất. Gươm thần đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình, giúp Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn đánh đuổi giặc Minh, giành lại độc lập, tự do cho dân tộc.
• Tổ tiên, thần linh luôn phù hộ cho dân tộc ta trong những lúc gian khó. Gươm thần là biểu tượng cho sức mạnh, ý chí của dân tộc ta trong đấu tranh chống giặc ngoại xâm. Sự xuất hiện của Rùa Vàng đòi lại gươm cũng là một cách để thể hiện sự cảm kích, biết ơn của nhà vua và nhân dân đối với tổ tiên, thần linh đã giúp đỡ, phù hộ cho dân tộc ta trong những lúc gian khó.
• Cần phải giữ gìn, bảo vệ hòa bình, độc lập, tự do của dân tộc. Sau khi đất nước đã được giải phóng, thống nhất, nhà vua và nhân dân cần phải đoàn kết, đồng lòng, xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh, phồn vinh, tránh để xảy ra những cuộc chiến tranh, mất mát, đau thương.

Biểu hiện cụ thể cho những điều mà nhà vua đã hiểu ra là:

• Nhà vua đã trao gươm thần cho Rùa Vàng một cách vui vẻ, không chút do dự. Đây là hành động thể hiện sự hiểu rõ sứ mệnh của gươm thần và sự tin tưởng vào sự phù hộ của tổ tiên, thần linh.
• Nhà vua đã cho xây dựng đền thờ ở hồ Tả Vọng để thờ cúng Rùa Vàng. Đây là hành động thể hiện lòng biết ơn của nhà vua và nhân dân đối với tổ tiên, thần linh đã giúp đỡ, phù hộ cho dân tộc ta trong những lúc gian khó.

Chi tiết Rùa Vàng đòi gươm là một chi tiết đặc sắc trong truyện Sự tích Hồ Gươm. Chi tiết này không chỉ góp phần giải thích nguồn gốc của hồ Gươm mà còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc, thể hiện truyền thống yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí kiên cường của dân tộc ta.

Câu 1 (trang 24 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Theo em, vì sao thanh gươm trong truyện này được gọi là gươm thần? Điều này thể hiện đặc điểm gì của truyền thuyết?

Thanh gươm trong truyện “Sự tích Hồ Gươm” được gọi là gươm thần vì có nguồn gốc kì lạ và sức mạnh phi thường.

Nguồn gốc kì lạ: Thanh gươm được Lê Thận vớt được từ trong hồ Tả Vọng, một hồ nước thiêng ở kinh thành Thăng Long. Lưỡi gươm sáng rực và có hai chữ “Thuận Thiên”. Theo quan niệm của người Việt, “Thuận Thiên” có nghĩa là “thuận theo ý trời”. Điều này thể hiện sự tin tưởng của nhân dân ta vào sự giúp đỡ của thần linh trong cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm.

Sức mạnh phi thường: Thanh gươm giúp Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn đánh thắng giặc Minh xâm lược. Trong trận Bạch Đằng, Lê Lợi cầm gươm thần xông pha trận mạc, đánh tan quân Minh. Thanh gươm còn giúp Lê Lợi thu phục các tướng giặc, đoàn kết nhân dân, thống nhất đất nước.

Việc thanh gươm được gọi là gươm thần thể hiện đặc điểm đặc trưng của truyện truyền thuyết là truyện thường có các chi tiết kì ảo, hoang đường. Những chi tiết này được thêm thắt vào nhằm tô đậm giá trị của sự kiện, nhân vật, đồng thời thể hiện niềm tin, ước mơ, khát vọng của nhân dân về một thế giới tốt đẹp, công bằng, chính nghĩa.

Em hãy xác định không gian, thời gian Đức Long Quân cho Lê Lợi mượn gươm, đòi lại gươm trong Sự tích Hồ Gươm và điền vào các ô tương ứng theo bảng dưới đây?

Ngoài ra, việc thanh gươm được gọi là gươm thần còn thể hiện ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Cuộc khởi nghĩa này không chỉ là một cuộc đấu tranh quân sự, mà còn là một cuộc đấu tranh chính nghĩa, được sự ủng hộ của trời đất, thần linh.

Câu 2 (trang 24 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Em hãy xác định không gian, thời gian Đức Long Quân cho Lê Lợi mượn gươm, đòi lại gươm trong Sự tích Hồ Gươm và điền vào các ô tương ứng theo bảng dưới đây?

Cụ thể:

• Không gian: Cả hai sự kiện đều diễn ra ở hồ Tả Vọng, một hồ nước thiêng ở kinh thành Thăng Long. Hồ Tả Vọng là nơi linh thiêng, là nơi ở của thần Long Quân, vì vậy việc Đức Long Quân cho Lê Lợi mượn gươm và đòi lại gươm ở hồ Tả Vọng có ý nghĩa tượng trưng cho sự giúp đỡ của trời đất, thần linh đối với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
• Thời gian: Sự kiện Đức Long Quân cho Lê Lợi mượn gươm diễn ra trong thời kỳ nhà Minh xâm lược nước ta. Đây là thời kỳ đất nước ta bị giặc ngoại xâm đô hộ, nhân dân ta phải chịu nhiều khổ cực. Sự kiện này thể hiện sự đồng lòng của nhân dân ta trong cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm. Sự kiện rùa vàng đòi lại gươm diễn ra sau khi Lê Lợi đánh đuổi giặc Minh. Đây là thời kỳ đất nước ta đã giành được độc lập, thái bình. Sự kiện này thể hiện sự kết thúc của cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm và sự trở về của gươm thần về với nơi của nó.

Việc xác định không gian, thời gian của hai sự kiện trong truyện “Sự tích Hồ Gươm” có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu được nội dung và ý nghĩa của truyện. Không gian và thời gian của hai sự kiện đều có liên quan chặt chẽ với nhau, thể hiện ý nghĩa tượng trưng của truyện.

Câu 3 (trang 25 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trong truyền thuyết cũng như truyện kể nói chung, các sự việc thường được sắp đặt nhằm thể hiện một ý nghĩa nào đó. Trong Sự tích Hồ Gươm, Long Quân để cho Lê Thận tình cờ tìm thấy lưỡi gươm ở một nơi, Lê Lợi tình cờ tìm thấy chuôi gươm ở một nơi khác. Thông qua cách cho mượn gươm như vậy, tác giả dân gian muốn thể hiện điều gì?

Cách cho mượn gươm như vậy của tác giả dân gian thể hiện những ý nghĩa sau:

• Thể hiện sự tin tưởng của thần linh đối với Lê Lợi: Việc Lê Lợi được cho mượn gươm thần là sự tin tưởng của thần linh đối với Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn. Thần linh tin tưởng rằng Lê Lợi là người lãnh đạo tài ba, có ý chí kiên cường, sẽ lãnh đạo nghĩa quân Lam Sơn đánh đuổi giặc Minh xâm lược, giành lại độc lập cho dân tộc.
• Thể hiện sự đồng lòng của nhân dân ta trong cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm: Việc Lê Thận và Lê Lợi đều tình cờ tìm thấy lưỡi gươm và chuôi gươm thể hiện sự đồng lòng của nhân dân ta trong cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm. Lê Thận là một người dân nghèo, Lê Lợi là một người con của dòng dõi quý tộc, nhưng cả hai đều có chung chí hướng đánh đuổi giặc Minh, giành lại độc lập cho dân tộc.
• Thể hiện sự chính nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn: Việc Lê Lợi tìm thấy gươm thần ở một nơi khác Lê Thận thể hiện sự chính nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Cuộc khởi nghĩa này không chỉ là một cuộc đấu tranh quân sự, mà còn là một cuộc đấu tranh chính nghĩa, được sự ủng hộ của trời đất, thần linh.

Như vậy, cách cho mượn gươm như vậy của tác giả dân gian không chỉ là một chi tiết kì ảo, hoang đường, mà còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc, thể hiện niềm tin, ước mơ, khát vọng của nhân dân ta về một cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm chính nghĩa, giành lại độc lập cho dân tộc.

Câu 4 (trang 25 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Sau khi đọc Sự tích Hồ Gươm, một số bạn cho rằng truyện này chỉ đơn giản mượn chuyện Lê Lợi trả gươm thần để “giải thích địa danh Hồ Gươm”. Em đồng ý hay không đồng ý với ý kiến ấy? Vì sao?

Em không đồng ý với ý kiến cho rằng truyện “Sự tích Hồ Gươm” chỉ đơn giản mượn chuyện Lê Lợi trả gươm thần để “giải thích địa danh Hồ Gươm”. Ý kiến này chỉ nhìn nhận truyện ở một khía cạnh, mà không thấy được những ý nghĩa sâu sắc khác của truyện.

Truyện “Sự tích Hồ Gươm” là một truyện truyền thuyết, có nguồn gốc từ dân gian. Truyện kể về việc Lê Lợi được Long Quân cho mượn gươm thần, lãnh đạo nghĩa quân Lam Sơn đánh đuổi giặc Minh xâm lược, giành lại độc lập cho dân tộc. Sau khi đánh thắng giặc Minh, Lê Lợi trả gươm cho Long Quân, gươm thần lấp lánh bay về trời, và hồ Tả Vọng từ đó được gọi là Hồ Gươm.

Ý kiến cho rằng truyện chỉ đơn giản mượn chuyện Lê Lợi trả gươm thần để “giải thích địa danh Hồ Gươm” chỉ đúng một phần. Truyện quả thực đã giải thích được nguồn gốc của địa danh Hồ Gươm, nhưng ý nghĩa của truyện không chỉ dừng lại ở đó.

Truyện “Sự tích Hồ Gươm” còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc khác, thể hiện niềm tin, ước mơ, khát vọng của nhân dân ta về một cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm chính nghĩa, giành lại độc lập cho dân tộc.

• Thể hiện sự tin tưởng của thần linh đối với Lê Lợi: Việc Lê Lợi được cho mượn gươm thần là sự tin tưởng của thần linh đối với Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn. Thần linh tin tưởng rằng Lê Lợi là người lãnh đạo tài ba, có ý chí kiên cường, sẽ lãnh đạo nghĩa quân Lam Sơn đánh đuổi giặc Minh xâm lược, giành lại độc lập cho dân tộc.
• Thể hiện sự đồng lòng của nhân dân ta trong cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm: Việc Lê Thận và Lê Lợi đều tình cờ tìm thấy lưỡi gươm và chuôi gươm thể hiện sự đồng lòng của nhân dân ta trong cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm. Lê Thận là một người dân nghèo, Lê Lợi là một người con của dòng dõi quý tộc, nhưng cả hai đều có chung chí hướng đánh đuổi giặc Minh, giành lại độc lập cho dân tộc.
• Thể hiện sự chính nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn: Việc Lê Lợi tìm thấy gươm thần ở một nơi khác Lê Thận thể hiện sự chính nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Cuộc khởi nghĩa này không chỉ là một cuộc đấu tranh quân sự, mà còn là một cuộc đấu tranh chính nghĩa, được sự ủng hộ của trời đất, thần linh.
• Thể hiện khát vọng hòa bình, độc lập của dân tộc: Việc Lê Lợi trả gươm thần cho Long Quân sau khi đánh thắng giặc Minh thể hiện khát vọng hòa bình, độc lập của dân tộc ta. Nhân dân ta mong muốn được sống trong hòa bình, tự do, không phải chịu cảnh bị ngoại bang xâm lược.

Như vậy, ý kiến cho rằng truyện “Sự tích Hồ Gươm” chỉ đơn giản mượn chuyện Lê Lợi trả gươm thần để “giải thích địa danh Hồ Gươm” là một ý kiến chưa đầy đủ. Truyện còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc khác, thể hiện niềm tin, ước mơ, khát vọng của nhân dân ta về một cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm chính nghĩa, giành lại độc lập cho dân tộc.

Tìm hiểu thêm: Soạn bài Thực Hành Tiếng Việt 1

Câu 5 (trang 25 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tìm trong văn bản Sự tích Hồ Gươm:

– Một số từ ngữ cho thấy cách xưng hô trân trọng của các nhân vật đối với Lê Lợi

– Một vài câu văn cho thấy cách bộc lộ tình cảm, cảm xúc của tác giả dân gian trong lời kể

Một số từ ngữ cho thấy cách xưng hô trân trọng của các nhân vật đối với Lê Lợi:

• “Lê Lợi”: Đây là cách xưng hô chính thức, tôn trọng đối với Lê Lợi.
• “Bệ hạ”: Đây là cách xưng hô dành cho vua, thể hiện sự tôn kính, ngưỡng mộ của các nhân vật đối với Lê Lợi.
• “Thượng hoàng”: Đây là cách xưng hô dành cho vua cha, thể hiện sự kính trọng của các nhân vật đối với Lê Lợi.

Một vài câu văn cho thấy cách bộc lộ tình cảm, cảm xúc của tác giả dân gian trong lời kể:

• “Trời đất cũng vui mừng, nhân dân ta cũng vô cùng phấn khởi.” Câu văn này thể hiện niềm vui, niềm tự hào của tác giả dân gian trước thắng lợi của nghĩa quân Lam Sơn.
• “Lê Lợi cầm gươm thần xông pha trận mạc, đánh tan quân Minh.” Câu văn này thể hiện sự khâm phục, ngưỡng mộ của tác giả dân gian đối với tài năng, sức mạnh của Lê Lợi.
• “Giặc sợ hãi bỏ chạy về phương Bắc, muôn dân lại được thái bình.” Câu văn này thể hiện niềm vui, niềm hạnh phúc của tác giả dân gian trước chiến thắng của nghĩa quân Lam Sơn, đem lại độc lập, tự do cho dân tộc.

Ngoài ra, tác giả dân gian còn bộc lộ tình cảm, cảm xúc của mình thông qua việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật như so sánh, nhân hóa,… Ví dụ:

• “Lưỡi gươm sáng rực có hai chữ “Thuận Thiên”.” So sánh lưỡi gươm với ánh sáng rực rỡ của mặt trời, thể hiện sự uy nghi, quyền lực của gươm thần.
• “Rùa vàng hiện lên, cất tiếng nói: “Đây là gươm thần của ta, nay ta đã cho người mượn, nay xin đòi lại.” Nhân hóa rùa vàng, thể hiện sự linh thiêng, quyền uy của thần linh.

Tất cả những cách bộc lộ tình cảm, cảm xúc này đều góp phần làm cho truyện “Sự tích Hồ Gươm” trở nên sinh động, hấp dẫn, đồng thời thể hiện niềm tin, ước mơ, khát vọng của nhân dân ta về một cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm chính nghĩa, giành lại độc lập cho dân tộc.

Câu 6 (trang 25 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Theo em, Sự tích Hồ Gươm thể hiện những đặc điểm nào của thể loại truyền thuyết?

“Sự tích Hồ Gươm” là một truyện truyền thuyết, có nguồn gốc từ dân gian. Truyện kể về việc Lê Lợi được Long Quân cho mượn gươm thần, lãnh đạo nghĩa quân Lam Sơn đánh đuổi giặc Minh xâm lược, giành lại độc lập cho dân tộc. Sau khi đánh thắng giặc Minh, Lê Lợi trả gươm cho Long Quân, gươm thần lấp lánh bay về trời, và hồ Tả Vọng từ đó được gọi là Hồ Gươm.

Truyện “Sự tích Hồ Gươm” thể hiện những đặc điểm của thể loại truyền thuyết sau:

• Kể về nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử: Truyện kể về nhân vật Lê Lợi và sự kiện nghĩa quân Lam Sơn đánh đuổi giặc Minh xâm lược. Đây là một sự kiện có thật trong lịch sử Việt Nam.
• Có yếu tố hoang đường, kì ảo: Truyện có những chi tiết hoang đường, kì ảo như:
  • Lê Thận tình cờ vớt được lưỡi gươm ở hồ Tả Vọng, Lê Lợi tình cờ vớt được chuôi gươm ở Lư Sơn.
  • Gươm thần có hai chữ “Thuận Thiên”.
  • Rùa vàng đòi lại gươm thần. Những chi tiết này được thêm thắt vào nhằm tô đậm giá trị của sự kiện, nhân vật, đồng thời thể hiện niềm tin, ước mơ, khát vọng của nhân dân ta về một cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm chính nghĩa, giành lại độc lập cho dân tộc.
• Có ý nghĩa giáo dục: Truyện “Sự tích Hồ Gươm” có ý nghĩa giáo dục sâu sắc. Truyện ca ngợi tinh thần yêu nước, ý chí kiên cường của dân tộc Việt Nam trong cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm. Truyện cũng thể hiện niềm tin của nhân dân ta vào sự giúp đỡ của trời đất, thần linh đối với những người có lòng yêu nước, muốn bảo vệ đất nước.

Như vậy, “Sự tích Hồ Gươm” là một truyện truyền thuyết tiêu biểu, thể hiện những đặc điểm của thể loại này. Truyện không chỉ mang giá trị lịch sử, mà còn mang giá trị văn hóa, giáo dục sâu sắc.

Với những hướng dẫn soạn bài Sự Tích Hồ Gươm – Sách Chân Trời Sáng Tạo Ngữ Văn 6 ( Tâp 1) chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.