Hướng dẫn soạn bài Lục Vân Tiên đánh cướp, cứu Kiều Nguyệt Nga – Sách Kết nối tri thức lớp 9 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Trước khi đọc

Câu hỏi: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 71)

Nhân vật anh hùng mà em yêu thích là ai? Điều gì ở nhân vật ấy gây ấn tượng nhất với em?

Gợi ý trả lời:

Nhân vật anh hùng mà em yêu thích nhất đó là Thánh Gióng.

Điều gây ấn tượng mạnh nhất với em về Thánh Gióng là lòng dũng cảm và tinh thần kiên cường. Khi nghe tin đất nước bị ngoại xâm, Thánh Gióng đã lập tức yêu cầu triều đình rèn áo giáp, vũ khí và ngựa sắt để ra trận. Sự can đảm và sức mạnh phi thường của chàng khi một mình chiến đấu, nhổ bụi tre để đánh bại giặc Ân, đã để lại trong em một hình ảnh anh hùng vô cùng mạnh mẽ và đầy cảm phục.

Đọc văn bản

Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 71)

Theo dõi: Hành động và lời nói của Lục Vân Tiên.

Gợi ý trả lời:

Hành động:

• Dừng lại bên đường.
• Bẻ cây làm gậy và lao vào cuộc chiến.
• Gọi to.
• Tấn công từ hai phía.
• Đánh tan lũ giặc như kiến và ong.
• Hỏi thăm.
• Nghe và cười.

Lời nói:

• “Bớ đảng hung đồ, chớ quen làm thói hồ đồ hại dân.”
• “Ai than khóc ở trong xe này?”
• “Làm ơn há dễ trông người trả ơn. Nay đà rõ đặng nguồn cơn, nào ai tính thiệt so hơn làm gì. Nhớ câu kiến nghĩa bất vi, làm người thế ấy cũng phi anh hùng.”

Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 72)

Hình dung: Hình ảnh Lục Vân Tiên giữa vòng vây của bọn cướp.

Gợi ý trả lời:

Hình ảnh Lục Vân Tiên giữa vòng vây của bọn cướp hiện lên đầy hào kiệt và dũng cảm, thể hiện rõ chí khí anh hùng của chàng:

• Dù chỉ có một cành cây làm vũ khí, Lục Vân Tiên vẫn dũng mãnh “nhắm làng xông vô”, không ngần ngại đối đầu và tra hỏi bọn cướp.
• Khi bị bao vây từ bốn phía, chàng “tả đột hữu xông”, chiến đấu mạnh mẽ và phá tan vòng vây của bọn cướp.
• Tên tướng cướp chỉ với “một gậy” của Lục Vân Tiên đã bị hạ gục ngay tức khắc, thể hiện sức mạnh phi thường và tinh thần quả cảm của chàng.

Câu hỏi 3: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 72)

Theo dõi: Lời nói của nhân vật Kiều Nguyệt Nga.

Gợi ý trả lời:

Lời nói của Kiều Nguyệt Nga:

• “Tôi là Kiều Nguyệt Nga, còn đây là tì nữ tên Kim Liên. Quê nhà ở vùng Tây Xuyên, cha tôi làm tri phủ tại Hà Khê.”
• “Cha tôi sai người đưa thư về, đón tôi qua đó để lo chuyện hôn nhân. Làm con đâu dám cãi lời, dù đường xa ngàn dặm cũng phải đi.”
• “Chuyện này chỉ là do hoàn cảnh bất bình, nếu không thì tôi đã không ra đi. Gặp nguy mà không ai giải cứu, thì danh tiết cũng phải tạm gác lại.”
• “Trước xe quân tử xin tạm ngồi, cho tôi lạy rồi sẽ thưa chuyện. Tôi là thân liễu yếu đào tơ, giữa đường gặp cảnh éo le.”
• “Hà Khê cách đây không xa, xin cho tôi theo để đền đáp ân tình của chàng. Giữa đường gặp nhau, của cải bạc vàng tôi không có, nhưng gẫm câu báo đức thù công, tôi sẽ lấy lòng mà đền đáp.”

Câu hỏi 4: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 73)

Theo dõi: Lời đáp của Lục Vân Tiên.

Gợi ý trả lời:

Lời đáp của Lục Vân Tiên:

• “Làm ơn đâu cần mong người trả ơn. Nay đã hiểu rõ sự tình, không cần so đo tính toán thiệt hơn.”
• “Nhớ câu ‘kiến nghĩa bất vi’, làm người mà không hành động khi thấy việc nghĩa thì chẳng xứng là anh hùng.”

Sau khi đọc

Nội dung chính: Đoạn trích kể về Lục Vân Tiên dũng cảm đánh cướp để cứu Kiều Nguyệt Nga. Nhà thơ thể hiện rõ hình ảnh anh hùng của Lục Vân Tiên với sự gan dạ và tinh thần không màng danh lợi. Đồng thời, Kiều Nguyệt Nga biểu hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với người cứu mạng mình. Sự dũng cảm của Lục Vân Tiên và lòng biết ơn của Kiều Nguyệt Nga làm nổi bật phẩm chất cao đẹp của cả hai nhân vật trong câu chuyện.

Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 74)

Xác định bố cục của đoạn trích và nêu nội dung của từng phần.

Gợi ý trả lời:

Bố cục của đoạn trích gồm 3 phần:

• Phần 1: Từ đầu đến “thác rày thân vong” – Mô tả cảnh Lục Vân Tiên dũng cảm đánh bọn cướp.
• Phần 2: Tiếp theo đến “tấm lòng cùng ngươi” – Thể hiện sự biết ơn và báo đáp của Kiều Nguyệt Nga đối với Lục Vân Tiên.
• Phần 3: Phần còn lại – Quan niệm của Lục Vân Tiên về người anh hùng.

Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 74)

Hãy chỉ ra đâu là lời người kể chuyện, đâu là lời đối thoại của các nhân vật trong đoạn trích.

Gợi ý trả lời:

Lời đối thoại của các nhân vật trong đoạn trích là những câu thơ được đặt sau dấu hai chấm và trong ngoặc kép:

• “Bớ đảng hung đồ… hại dân.”
• “Thằng nào dám tới lẫy lừng… bốn phía phủ vây bịt bùng.”
• “Ai than khóc ở trong xe này?”
• “Tôi Kiều Nguyệt Nga… tấm lòng cùng ngươi.”
• “Làm ơn há dễ trông người trả ơn… cũng phi anh hùng.”

Lời người kể chuyện: Phần còn lại trong đoạn trích, là những câu mô tả, diễn giải sự việc và cảm xúc của các nhân vật.

Câu hỏi 3 (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 74)

Đọc mười bốn dòng thơ đầu và thực hiện các yêu cầu sau:

a. Chỉ ra lý do khiến Lục Vân Tiên quyết định ra tay trừng trị bọn cướp.

b. Phân tích một số từ ngữ, hình ảnh tiêu biểu thể hiện tính cách của nhân vật Lục Vân Tiên.

c. Cho biết người kể chuyện thể hiện thái độ, tình cảm như thế nào đối với nhân vật Lục Vân Tiên.

Gợi ý trả lời:

a. Lý do khiến Lục Vân Tiên quyết định ra tay trừng trị bọn cướp:

• Bọn cướp hoành hành, làm hại dân lành.
• Lục Vân Tiên là người chính trực và dũng cảm, luôn muốn trừng trị những hành vi sai trái để bảo vệ công lý.

b. Phân tích một số từ ngữ, hình ảnh tiêu biểu thể hiện tính cách của nhân vật Lục Vân Tiên:

• Hình ảnh Lục Vân Tiên “tả đột hữu xông” được Nguyễn Đình Chiểu ví như Triệu Tử phá vòng Đương Dang. “Tả đột hữu xông” diễn tả những đòn tấn công quyết liệt, mạnh mẽ, thể hiện sự quyết đoán và tài năng quân sự vượt trội của chàng.
• Hình ảnh “bẻ cây làm gậy” là hình ảnh nổi bật trong đoạn thơ. Đối mặt với đám cướp hung hăng, vũ khí duy nhất của Lục Vân Tiên chỉ là cành cây. Tuy nhiên, chàng không hề sợ hãi, mà biến cành cây thành “đao gươm” trong tay người anh hùng trí dũng song toàn.
• Từ “nhắm” miêu tả tư thế hùng dũng, lao nhanh về phía trước, sẵn sàng đối mặt và đánh bại khó khăn. Từ này thể hiện rõ sự dũng cảm và quyết tâm của Lục Vân Tiên.

c. Thái độ, tình cảm của người kể chuyện với Lục Vân Tiên:

• Người kể chuyện thể hiện thái độ trân trọng và ngợi ca tài năng, phẩm chất của Lục Vân Tiên.
• Thể hiện tình cảm yêu mến và ngưỡng mộ đối với nhân vật anh hùng này.

Câu hỏi 4 (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 74)

Nêu cảm nhận của em về nhân vật Kiều Nguyệt Nga. Những từ ngữ, hình ảnh nào khiến em có cảm nhận như vậy?

Gợi ý trả lời:

Cảm nhận của em về nhân vật Kiều Nguyệt Nga: Kiều Nguyệt Nga là một tiểu thư khuê các, giàu tình cảm và hiếu thảo với cha mẹ. Điều này thể hiện qua:

• Cha làm tri phủ ở miền Hà Khê.
• “Làm con đâu dám cãi cha.”
• Từ “đành” thể hiện sự chấp nhận và tuân theo ý cha dù có khó khăn.

Nàng là người biết ơn và luôn mong muốn báo đáp ân tình, thể hiện qua:

• Hình ảnh Kiều Nguyệt Nga quỳ lạy Lục Vân Tiên.
• Từ “đền ân” cho thấy lòng biết ơn sâu sắc.
• Câu “gẫm câu báo đức thù công” và “lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi” thể hiện sự mong muốn trả ơn bằng mọi cách.

Kiều Nguyệt Nga cũng là cô gái thông minh, hiểu biết và biết điều phải trái:

• Hình ảnh khiêm tốn nhận mình là “liễu yếu đào tơ” thể hiện sự tự nhận thức về bản thân.
• Từ “xin”, “theo cùng” thể hiện sự khiêm nhường và tôn trọng đối với Lục Vân Tiên.

Câu hỏi 5: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 74)

Câu nói nào của Lục Vân Tiên đã thể hiện quan niệm của nhân vật về người anh hùng? Em có đồng tình với quan niệm đó không? Vì sao?

Gợi ý trả lời:

Câu nói của Lục Vân Tiên thể hiện quan niệm về người anh hùng là: “Nhớ câu kiến nghĩa bất vi, làm người thế ấy cũng phi anh hùng”. Em đồng tình với quan niệm này vì:

• Người anh hùng phải là người không khoanh tay đứng nhìn khi thấy điều ác đang diễn ra, mà dũng cảm đứng lên bảo vệ điều thiện và trừng trị cái xấu.
• Người anh hùng không mong chờ sự trả ơn khi cứu giúp người khác. Điều khiến họ cảm thấy vui vẻ và tự hào là đã góp phần làm cho cuộc sống tốt đẹp hơn.

Câu hỏi 6 (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 74)

Nhận xét về nghệ thuật xây dựng nhân vật và nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ trong đoạn trích.

Gợi ý trả lời:

 Nghệ thuật xây dựng nhân vật:

• Các nhân vật được khắc họa rõ nét với những đặc điểm riêng biệt, dễ dàng phân biệt.
• Nhân vật xuất hiện trong bối cảnh hợp lý, góp phần giải quyết các nút thắt của câu chuyện.
• Tác giả đã thể hiện tâm lý, trạng thái, và cảm xúc của nhân vật một cách phong phú thông qua các đoạn thoại.

Nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ:

• Ngôn ngữ bình dân được kết hợp hài hòa với ngôn ngữ bác học, nhưng Nguyễn Đình Chiểu vẫn ưu tiên sử dụng ngôn ngữ đời thường.
• Động từ mạnh được sử dụng chủ yếu, phù hợp với tính cách mạnh mẽ và quyết đoán của nhân vật Lục Vân Tiên.
• Ngôn từ giàu sức biểu cảm, giúp tạo ra nhịp điệu mượt mà và cuốn hút cho đoạn thơ.

Viết kết nối với đọc 

Bài tập (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 74)

Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) phân tích nét tính cách mà em yêu thích của một nhân vật trong đoạn trích.

Gợi ý trả lời:

Đoạn trích “Lục Vân Tiên đánh cướp, cứu Kiều Nguyệt Nga” làm em rất ấn tượng với tính cách hào hiệp, không màng danh lợi của Lục Vân Tiên. Chàng thể hiện sự cao thượng qua lời từ chối khi Kiều Nguyệt Nga muốn đền đáp: “Nào ai tính thiệt so hơn làm gì”. Lục Vân Tiên là người luôn sẵn sàng xả thân giúp đỡ người khác mà không quan tâm đến sự nguy hiểm. Việc chàng từ chối vàng bạc hay sự báo ơn của Kiều Nguyệt Nga là minh chứng cho lòng nhân ái và tinh thần vị tha của chàng. Đối với Lục Vân Tiên, việc làm điều thiện không phải để nhận lại ơn nghĩa, mà là để giúp đỡ cuộc đời: “Làm ơn há dễ trông người trả ơn”. Chính nét tính cách tuyệt vời này khiến chàng nhận được sự giúp đỡ và che chở từ mọi người khi gặp nguy hiểm. Ngoài lòng dũng cảm và chí khí anh hùng, Lục Vân Tiên còn tỏa sáng với phẩm chất “cho đi mà không cần nhận lại”. Dù là nhân vật cách chúng ta cả thế kỷ, nhưng những phẩm chất cao đẹp của chàng vẫn là bài học quý giá cho mọi người trong xã hội ngày nay.

Với những hướng dẫn soạn bài Lục Vân Tiên đánh cướp, cứu Kiều Nguyệt Nga – Sách Kết nối tri thức lớp 9 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.