Hướng dẫn soạn bài Đêm trăng và cây sồi – Cánh diều lớp 12 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.
Chuẩn bị
Yêu cầu: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 49)
- Đọc trước đoạn trích Đêm trăng và cây sồi, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Lép Tôn-xtôi và bộ tiểu thuyết Chiến tranh và hòa bình.
- Đọc nội dung giới thiệu sau đây để hiểu thêm đoạn trích:
Giữa năm 1805, khi quân đội của Napoleon tiến về phía đông, các quý tộc Nga ở thủ đô Saint-Petersburg vẫn mải mê với những cuộc tiệc tùng, khiêu vũ và cờ bạc. Công tước Andrey Bolkonsky cảm thấy cuộc sống quý tộc quá giả tạo và vô nghĩa, nên quyết định nhập ngũ, tham gia đoàn quân viễn chinh với hy vọng lập chiến công như Napoleon. Tuy nhiên, sau khi bị thương trong trận Austerlitz và trở về đúng lúc vợ mất, Andrey trở nên bi quan về cuộc sống. Mùa xuân năm 1809, trong chuyến đi đến nhà bá tước Rostov, chàng tình cờ gặp cô gái Natasha, con gái của bá tước. Đoạn trích kể về sự thay đổi tâm trạng của Andrey sau chuyến đi này.
Gợi ý trả lời:
Tác giả Lép Tôn-xtôi (1828-1910):
- Vai trò và vị trí: Là một trong những nhà văn vĩ đại nhất của Nga và thế giới.
- Đặc điểm sáng tác: Tôn-xtôi luôn tìm kiếm sự thật và bản chất của con người Nga. Ông coi quần chúng nhân dân là người sáng tạo lịch sử và là nguồn gốc của đạo đức và sức mạnh cộng đồng.
- Tác phẩm tiêu biểu: Thời thơ ấu (1852), Thời niên thiếu (1855), Người tù Kavkaz (1863), Chiến tranh và hòa bình (1865), Anna Karenina (1877).
Tiểu thuyết Chiến tranh và hòa bình:
- Vị trí: Được nhà văn Gorki nhận xét là “tác phẩm vĩ đại của thế kỷ XIX”.
- Nội dung: Tác phẩm viết về chủ đề chiến tranh, ca ngợi cuộc chiến tranh nhân dân và khắc họa những giằng xé nội tâm trong một số thanh niên quý tộc tiến bộ.
- Giá trị: Đây là đỉnh cao của nghệ thuật miêu tả và phân tích tâm lý con người, được gọi là “phép biện chứng tâm hồn”.
Đọc hiểu
Nội dung chính: Đoạn trích kể về cuộc gặp gỡ tình cờ giữa An-đrây và Na-ta-sa trong chuyến thăm nhà bá tước Rô-xtốp. Qua đó, nó thể hiện rõ sự biến đổi trong tâm trạng của An-đrây, từ sự bi quan sau nhiều mất mát đến cảm giác mới mẻ và hy vọng sau chuyến đi này.
Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 50)
Chú ý các từ ngữ thể hiện tâm trạng và tình cảm của nhân vật An-đrây
Gợi ý trả lời:
- Tâm trạng bâng khuâng: “Chợt thấy lòng se lại, chẳng hiểu vì sao.”
- Tâm trạng vui vẻ: “Ngày hôm nay trời đẹp quá,… chung quanh tươi vui quá.”
Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 50)
Hình dung khung cảnh đêm trăng ở Ô-trát-nôi-ê
Gợi ý trả lời:
Khung cảnh đêm trăng: Tràn ngập ánh trăng, không khí mát mẻ, trong lành và yên tĩnh, bầu trời trong xanh điểm xuyết vài ngôi sao lấp lánh.
Câu hỏi 3: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 51)
Hình dung tâm trạng vui tươi, cảm giác bay bổng của nhân vật Na-ta-sa
Gợi ý trả lời:
Na-ta-sa tràn đầy hào hứng, cảm thấy phấn khích trước vẻ đẹp của đêm trăng. Cô vội gọi Xô-nhi-a để cùng tận hưởng khoảnh khắc tuyệt đẹp này và chỉ cho cô cách ngồi để có cảm giác như đang bay bổng.
Câu hỏi 4: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 51)
Minh họa dưới đây liên quan gì đến nội dung văn bản?
Gợi ý trả lời:
Hình minh họa giúp người đọc dễ hình dung hơn về hình ảnh Na-ta-sa và tư thế ngồi đặc biệt để có cảm giác bay bổng, liên quan đến đoạn văn: “Đây này, cứ ngồi xổm như thế này nhé, vòng tay xuống dưới đầu gối thế này ôm thật chặt… bay bổng lên cho mà xem.”
Câu hỏi 5: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 52)
Chú ý những chòm lá xanh mơn mởn trên cây sồi già
Gợi ý trả lời:
- Cây sồi già với vòm lá xum xuê, xanh tốt.
- Những đám lá non xanh tươi mọc ra từ cành.
- Các chòm lá xanh mơn mởn ấy tạo nên sức sống mới.
Câu hỏi 6: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 52)
Dõi theo tâm trạng vui vẻ, hạnh phúc của An-đrây
Gợi ý trả lời:
- “Chàng bỗng cảm thấy vui mừng, sảng khoái, như từng tế bào trong cơ thể mình được đổi mới, sống lại.”
- “Chàng nhớ lại tất cả những khoảnh khắc tươi đẹp nhất trong đời mình.”
Sau khi đọc
Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 53)
Nhân vật An-đrây Bôn-côn-xki chú ý đến cô gái Na-ta-sa Rô-xtốp trong tình huống nào? Nêu cảm nghĩ của em về vẻ đẹp của nhân vật Na-ta-sa.
Gợi ý trả lời:
- An-đrây chú ý đến Na-ta-sa khi anh đến nhà bá tước Rô-xtốp để bàn công việc. Trong lúc đó, anh bị thu hút bởi hình ảnh Na-ta-sa đang vui đùa cùng đám thanh niên, và không ngừng băn khoăn về cô.
- Na-ta-sa toát lên vẻ đẹp đầy sức sống, luôn vui tươi, hạnh phúc và nhiệt huyết. Cô là “một cô gái mảnh dẻ, xinh xắn” với tâm hồn bay bổng, điều này được thể hiện rõ nhất trong đêm trăng thơ mộng.
Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 53)
Đêm trăng ở Ô-trát-nôi-ê có gì đặc biệt? Đêm trăng này có ý nghĩa như thế nào đối với nhân vật An-đrây Bôn-côn-xki?
Gợi ý trả lời:
- Đêm trăng ở Ô-trát-nôi-ê đặc biệt bởi ánh trăng tràn ngập, không khí mát mẻ, trong lành và yên tĩnh, bầu trời trong xanh với vài ngôi sao lấp lánh.
- Trong đêm trăng đó, An-đrây tình cờ gặp lại Na-ta-sa trên tầng cao. Cả hai cùng lặng người trước vẻ đẹp của đêm trăng, hai tâm hồn như hòa quyện và đồng điệu trong khoảnh khắc đầy xúc cảm ấy.
Câu hỏi 3: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 53)
Vì sao An-đrây quan tâm đến cây sồi già bên đường? Nêu những chi tiết cho thấy sự thay đổi của cây sồi già. Theo em, cây sồi trong văn bản tượng trưng cho điều gì?
Gợi ý trả lời:
– An-đrây quan tâm đến cây sồi già bên đường vì nó để lại cho anh những ấn tượng sâu sắc. Cảm giác vui mừng, sảng khoái đến bất ngờ khiến anh cảm thấy như từng tế bào trong cơ thể mình được đổi mới, sống lại. Điều này gợi nhớ lại những khoảnh khắc tươi đẹp nhất trong cuộc đời anh.
– Những chi tiết cho thấy sự thay đổi của cây sồi già:
- “Cây sồi già đã hoàn toàn đổi mới, tỏa rộng một vòm lá xum xuê xanh tốt.”
- “Không còn thấy những ngón tay co quắp, những vết nứt sứt sẹo.”
– Cây sồi tượng trưng cho thế giới nội tâm của An-đrây. Ban đầu, anh mang cảm xúc buồn bã, chán nản và bi quan, nhưng sau chuyến đi, tâm hồn anh đã hồi sinh, tràn đầy yêu đời và yêu sự sống. Tác giả sử dụng hình ảnh thiên nhiên để phản ánh sự chuyển biến trong tâm lý của nhân vật.
Câu hỏi 4: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 53)
Trình bày diễn biến tâm trạng của nhân vật An-đrây. Từ đó, nhận xét về cách thể hiện tâm lí nhân vật của nhà văn Tôn-xtôi.
Gợi ý trả lời:
Diễn biến tâm trạng của An-đrây:
- Đầu đoạn trích, An-đrây đến nhà bá tước Rô-xtop với tâm trạng nặng nề, đầy suy tư và lo lắng về công việc.
- Khi lần đầu gặp Na-ta-sa, anh cảm thấy lòng mình “chợt se lại” và nhận ra mọi thứ xung quanh trở nên rực rỡ, tươi vui hơn.
- Khi gặp lại cây sồi, An-đrây bỗng cảm thấy “vô cớ vui mừng, sảng khoái” và sau đó anh nhớ lại những giờ phút đẹp nhất của cuộc đời mình.
- Cuối cùng, anh có những suy tư và thức tỉnh về cuộc đời: “Không, cuộc đời chưa chấm dứt ở tuổi ba mươi mốt,” và mong muốn sống sao cho “cuộc đời của ta phản chiếu lên tất cả mọi người, và mọi người cùng sống chung với ta.”
Nhận xét: Tôn-xtôi đã thể hiện quá trình phát triển tâm lý nhân vật với trình độ phân tích xuất sắc. Ông nhìn nhận cuộc sống như một quá trình vận động liên tục, và tâm lý con người như “một dòng sông,” luôn lưu chuyển không ngừng.
Câu hỏi 5: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 53)
Phân tích, đánh giá nghệ thuật miêu tả thiên nhiên và cách sử dụng ngôn ngữ độc thoại, ngôn ngữ đối thoại của tác giả trong đoạn trích Đêm trăng và cây sồi.
Gợi ý trả lời:
- Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên: Tác giả đã đạt đến sự tinh tế trong việc miêu tả thiên nhiên, với từng chi tiết tỉ mỉ về đêm trăng và sự biến đổi của cây sồi. Thiên nhiên không chỉ là bức tranh nền mà còn phản ánh sâu sắc tâm trạng và cảm xúc ẩn sâu trong tâm hồn nhân vật.
- Ngôn ngữ độc thoại và đối thoại: Tác giả khéo léo sử dụng ngôn ngữ độc thoại và đối thoại để đưa người đọc vào dòng suy tư và cảm xúc của nhân vật. Qua đó, những chuyển biến tinh tế trong tâm hồn nhân vật được giải thích rõ ràng, giúp họ trở nên sâu sắc và phức tạp hơn.
Câu hỏi 6: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 53)
Trên đường về nhà, An-đrây Bôn-côn-xki đã tìm được lẽ sống mới. Lẽ sống đó là gì? Em suy nghĩ gì về lẽ sống đó?
Gợi ý trả lời:
- Lẽ sống mà An-đrây tìm thấy là sống không chỉ vì bản thân mà còn vì mọi người xung quanh. Điều này được thể hiện qua câu nói: “Cuộc đời của ta phản chiếu lên tất cả mọi người, và mọi người cùng sống chung với ta.”
- Đây là một lẽ sống cao đẹp, thể hiện tâm hồn cao cả của nhân vật. Từ lẽ sống này, An-đrây đã vượt qua những đau khổ, thoát khỏi những ký ức đau thương và hướng tới một tương lai đầy hy vọng và ý nghĩa.
Câu hỏi 7: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 53)
Em thích nhất hình ảnh, nhân vật hoặc sự việc nào trong đoạn trích? Vì sao?
Gợi ý trả lời:
Trong đoạn trích, hình ảnh cây sồi già bên đường là hình ảnh để lại ấn tượng sâu sắc nhất đối với em. Cây sồi không chỉ đơn thuần là một yếu tố của thiên nhiên mà nó còn chứa đựng ý nghĩa tượng trưng phong phú. Nó phản ánh sự chuyển biến nội tâm của An-đrây, từ trạng thái u uất, chán chường sang niềm tin mới vào cuộc sống. Những mầm non xanh tươi mọc lên từ thân cây cằn cỗi chính là biểu tượng cho sự hồi sinh của một tâm hồn đang tìm lại ý nghĩa và hy vọng. Lép Tôn-xtôi đã sử dụng cây sồi như một ẩn dụ tinh tế, giúp người đọc cảm nhận được những thay đổi sâu sắc trong tâm hồn con người, làm cho tác phẩm trở nên sống động và đầy chiều sâu.
Với những hướng dẫn soạn bài Đêm trăng và cây sồi – Cánh diều lớp 12 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.