Hướng dẫn soạn bài Dế chọi – Sách Kết nối tri thức lớp 9 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Trước khi đọc

Câu hỏi 1: ( SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 18): 

Em đã chơi hay quan sát trò chọi dế bao giờ chưa? Em hiểu gì về trò chơi này?

Gợi ý trả lời:

Em đã có dịp quan sát trò chọi dế khi về quê thăm ông bà.

Thông tin về trò chơi: 

Chọi dế là một trò chơi dân gian thú vị, trong đó hai con dế đực được đưa vào thi đấu với nhau để tạo sự giải trí cho người xem. Trận đấu diễn ra khi cửa lồng được mở, cho phép hai con dế nhìn thấy nhau và bắt đầu hành động. Ban đầu, chúng có thể không tấn công ngay mà chỉ tạo dáng để thể hiện sự oai phong. Những con dế đã có kinh nghiệm thường lặng lẽ vuốt râu để dò xét đối thủ, trong khi con khác rung cánh và gáy để khẳng định sức mạnh.

Mỗi con dế có một cách chiến đấu riêng. Chúng thường sử dụng cặp răng sắc nhọn và đôi càng khỏe để chiến đấu. Có con lựa chọn cách phòng thủ và né tránh, rồi bất ngờ dùng càng đá mạnh vào phần giữa đầu và vai của đối thủ để làm gãy cổ. Trong khi đó, những con dế tấn công mạnh mẽ ngay từ đầu, tìm cách cắn thủng bụng của đối phương để giành chiến thắng nhanh chóng.

Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 18)

Em suy nghĩ thế nào về hậu quả của việc một ông vua lại mê chơi trò chọi dế?

Gợi ý trả lời:

Khi một ông vua quá mê trò chọi dế, hậu quả có thể rất nghiêm trọng:

• Đất nước trì trệ: Vua không còn tập trung vào việc quản lý đất nước, dẫn đến các vấn đề như kinh tế suy giảm và chính sách không được thực hiện tốt.
• Nhân dân khổ sở: Dân chúng phải làm việc vất vả để tìm và cung cấp dế cho vua, gây khó khăn và khổ cực cho họ.
• Xã hội bất ổn: Sự ưu tiên sai lệch của vua có thể gây ra sự bất mãn trong xã hội và làm tăng xung đột.

Như vậy, việc vua mê trò chọi dế có thể làm tổn hại đến sự phát triển và hạnh phúc của cả đất nước.

Đọc văn bản

1. Thời gian, không gian và sự việc liên quan đến nhan đề của truyện.

• Thời gian: Đời Tuyên Đức, triều Minh.
• Không gian: Trong cung điện và khu dân gian.
• Sự việc liên quan: Trong cung, trò chọi dế được ưa chuộng. Điều này dẫn đến việc dân chúng bị yêu cầu cung cấp dế cho vua, gây khó khăn cho họ.

2. Hoàn cảnh của nhân vật chính trong truyện.

• Nhân vật chính: Thành.
• Hoàn cảnh: Thành không thi đỗ khoa Đồng tử và bị ép làm lí trưởng. Anh phải thu dế cho quan, không muốn làm khổ dân nên bị đánh đập và cảm thấy tuyệt vọng.

3. Bà đồng bói toán có liên quan đến những sự việc nào trong truyện?

Bà đồng giúp vợ Thành tìm cách bắt dế chọi qua một bức vẽ.

4. Dự đoán: Điều gì xảy ra sau khi con Thành sống lại nhưng “thần thái ngây ngốc như người gỗ, cứ ngủ mê mệt”?

Có thể hồn của Thành đã nhập vào con dế, nên khi sống lại, anh vẫn có vẻ ngây ngốc và không quan tâm đến mọi thứ.

5. Con dế mới bắt được có gì kì lạ?

Con dế có màu tía, nhỏ và ngắn, hình dạng giống con chó với đầu vuông và chân dài. Khi bắt, dế nhảy ra khỏi tay một cách kỳ lạ.

6. Điều em dự đoán ở trên có chính xác không?

Dự đoán là chính xác. Con dế mới của Thành thắng tất cả đối thủ và nhảy múa theo nhạc. Thành được phong chức và sống cuộc đời giàu sang.

Sau khi đọc

Nội dung chính: Tác phẩm Dế chọi kể về gia đình Thành Danh, người tìm kiếm và nuôi dưỡng dế chọi để dâng lên nhà vua. Qua câu chuyện, tác giả lên án và chỉ trích chế độ chính trị tàn bạo của thời kỳ đó, đã áp bức, đè nén và gây khổ sở cho những người dân lương thiện.

Trả lời câu hỏi

Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 22 ): Nêu các sự kiện tạo nên cốt truyện và nhận xét ngắn gọn về không gian, thời gian, nhân vật chính trong truyện.

Gợi ý trả lời:

Các sự kiện chính của câu chuyện Dế chọi bao gồm:

• Vua ra lệnh yêu cầu tìm và nuôi dưỡng dế chọi để cống nạp cho triều đình.
• Bà đồng gù lưng hướng dẫn địa điểm để tìm những con dế chọi khỏe mạnh.
• Con trai của Thành vô tình làm rơi chậu dế và ngã xuống giếng, sau đó sống lại nhưng trong trạng thái ngây dại.
• Thành bắt được một con dế nhỏ nhưng mạnh mẽ, giúp ông được thưởng lớn.
• Con dế được dâng lên vua và trở thành vô địch, chiến thắng mọi đối thủ và còn biết nhảy theo điệu nhạc.
• Thành được nâng đỡ và đỗ tú tài nhờ vào thành công này.
• Sau một thời gian, con trai Thành hồi phục và kể rằng mình đã hóa thành con dế.

Nhận xét về không gian, thời gian và nhân vật:

• Thời gian: Triều đại Tuyên Đức dưới triều Minh.
• Không gian: Cung đình và các vùng dân gian.
• Nhân vật chính: Thành, một người bị ép làm chức lí trưởng và tìm dế cho các quan, không đỗ tú tài. Các nhân vật khác đều là thành viên trong xã hội thường dân và quan chức, với yếu tố kỳ ảo chỉ xuất hiện khi con trai Thành hóa thành dế.

Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 22 )

Vì dế chọi, gia đình Thành trải qua những hoàn cảnh gì và sau đó họ được hưởng lợi ích ra sao? Phân tích ý nghĩa của sự đối lập giữa hai tình huống.

Gợi ý trả lời:

• Hoàn cảnh gia đình Thành do dế chọi: Gia đình Thành rơi vào tình trạng khốn cùng khi không kịp nộp dế chọi theo yêu cầu. Thành bị quan trừng phạt nghiêm khắc, bị đánh đòn nặng, khiến sức khỏe suy giảm trầm trọng. Con trai Thành, lo lắng vì làm chết dế, đã trốn khỏi nhà và ngã xuống giếng, gây đau khổ cho gia đình.
• Lợi ích từ dế chọi: Khi bắt được một con dế chọi xuất sắc, Thành được quan trọng thưởng và được nâng đỡ để thi đỗ tú tài. Gia đình Thành sau đó trở nên giàu có, với đất đai rộng lớn và cuộc sống sang trọng, đầy đủ tài sản và phương tiện.
• Ý nghĩa của sự đối lập: Sự đối lập giữa hoàn cảnh khốn khổ và sự thịnh vượng của gia đình Thành cho thấy sự bất công trong xã hội. Câu chuyện phê phán sự vô lý của hệ thống chính trị khi mà vận mệnh của người dân có thể bị đảo lộn chỉ vì một con dế. Điều này phản ánh sự châm biếm sâu sắc về cách mà quyền lực và may mắn có thể quyết định số phận con người, trong khi những nỗ lực và khổ cực của họ thường bị bỏ qua.

Câu hỏi 3: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 22)

Truyện có những yếu tố kỳ ảo nào? Các yếu tố kỳ ảo đó có ý nghĩa và vai trò gì trong truyện?

Gợi ý trả lời:

Các yếu tố kỳ ảo trong truyện:

• Bà đồng gù: Bà đồng gù chỉ điểm nơi tìm dế chọi, tạo sự bí ẩn và huyền bí cho câu chuyện.
• Chú dế chọi: Chú dế có hình dáng kỳ lạ như con chó với cánh hoa mai và khả năng nhảy xa hơn một thước, góp phần làm tăng yếu tố kỳ ảo.
• Hóa thân thành dế: Con trai Thành, sau khi làm chết dế quý, hoá thân thành dế và sống lại nhờ khả năng chọi giỏi, thêm phần kỳ diệu cho câu chuyện.
• Sự sống lại của con trai: Con trai Thành sống lại sau một năm, kể rằng mình đã hóa thân thành dế, làm nổi bật yếu tố kỳ ảo.

Ý nghĩa và vai trò của các yếu tố kỳ ảo:

• Các yếu tố kỳ ảo làm câu chuyện trở nên lôi cuốn và bất ngờ, giữ người đọc luôn hồi hộp.
• Dù chứa đựng yếu tố kỳ ảo, chúng nhấn mạnh sự tàn bạo và áp bức của xã hội phong kiến, làm nổi bật bất công và đau khổ của nhân dân.
• Những yếu tố kỳ ảo phản ánh sự bất công của hệ thống quyền lực, phê phán cách mà nó thao túng số phận con người.
• Các yếu tố kỳ ảo xây dựng một không gian thần thoại, làm cho câu chuyện không chỉ phản ánh hiện thực mà còn mang đến trải nghiệm đọc độc đáo và hấp dẫn.

Câu hỏi 4: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 22)

Tính chất hiện thực của truyện được thể hiện qua những chi tiết, sự việc nào? Em có suy nghĩ gì về thái độ của tác giả khi miêu tả hiện thực đó?

Gợi ý trả lời:

Tính chất hiện thực của truyện:

• Yêu cầu cống nộp dế: Truyện thể hiện sự yêu thích của tầng lớp thống trị với trò chơi chọi dế, đẩy trách nhiệm cống nộp lên đầu dân thường. Điều này phản ánh rõ sự phân cấp và áp bức trong xã hội phong kiến.
• Áp bức quyền lực: Các quan lại lợi dụng quyền lực để yêu cầu cống nộp dế từ cấp dưới, từ tri huyện đến người dân, tạo ra một hệ thống khổ sở và bất công.
• Khổ đau của nhân vật Thành: Thành bị ép giữ chức dịch và chịu đựng sự sách nhiễu, khiến gia sản của anh gần như cạn kiệt trong thời gian ngắn.
• Từ thảm cảnh đến vinh hoa: Dù bị phạt nặng vì không nộp dế, nhưng khi con dế của Thành được vua yêu thích, nó đã giúp anh thi đỗ tú tài và cải thiện cuộc sống.

Suy nghĩ về thái độ của tác giả:

Tác giả sử dụng chi tiết kỳ ảo và tình huống cực đoan để chỉ trích sự tàn bạo và áp bức của hệ thống phong kiến, qua đó phê phán sự bất công và lạm dụng quyền lực. Từ đó giúp làm nổi bật sự bất công và nỗi khổ của người dân khi một trò chơi vô hại có thể quyết định số phận của họ, phản ánh chế độ phong kiến tàn nhẫn và hà khắc.

Câu hỏi 5: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 22)

Phân tích lời người kể chuyện trong đoạn văn từ “Thành giở đi giở lại” đến “kì hạn nộp quan”.

Gợi ý trả lời:

• Ngôi kể: Đoạn văn sử dụng ngôi kể thứ ba.
• Phong cách kể chuyện: Người kể chuyện với góc nhìn toàn tri đã mô tả chi tiết hoàn cảnh, cảm xúc, và hành động của nhân vật Thành khi anh tìm bắt con dế chọi theo sự chỉ dẫn của bà đồng gù.
• Hiệu quả: Việc sử dụng ngôi kể thứ ba và điểm nhìn toàn tri giúp đoạn văn trở nên sinh động và cụ thể. Người đọc có thể dễ dàng hình dung và cảm nhận từng bước hành động của Thành như thể đang chứng kiến trực tiếp quá trình bắt dế, từ những khó khăn đến những giây phút hồi hộp. Điều này làm tăng sự hấp dẫn và chân thực của câu chuyện.

Câu hỏi 6: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 22 )

Những đặc điểm nào của truyện truyền kì được thể hiện trong truyện Dế chọi?

Gợi ý trả lời:

Truyện Dế chọi sử dụng các yếu tố kì ảo như khả năng đặc biệt của dế để phản ánh những vấn đề xã hội và hiện thực phong kiến.

Cốt truyện được xây dựng theo dạng truyền thống của truyện dân gian, với các sự kiện diễn ra theo trình tự tuyến tính và có sự liên kết nhân quả rõ ràng, tạo nên một câu chuyện dễ hiểu và hấp dẫn.

Viết kết nối với đọc

Câu hỏi: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 22 )

Viết đoạn văn (khoảng 7-9 câu) nêu nhận xét của em về tính chất kì ảo của truyện Dế chọi.

Gợi ý trả lời:

Trong Dế chọi, yếu tố kì ảo không chỉ làm nổi bật sự hấp dẫn của câu chuyện mà còn mang một lớp ý nghĩa sâu xa. Tính chất kì ảo được thể hiện rõ ràng qua các chi tiết như dế chọi với hình dạng kỳ lạ và sức mạnh vượt trội, hay việc Thành tìm ra dế chọi nhờ sự chỉ dẫn của bà đồng lưng gù. Những yếu tố này không chỉ làm tăng phần ly kỳ và huyền bí của câu chuyện mà còn phản ánh một cách độc đáo những vấn đề xã hội thời kỳ phong kiến. Sự biến hóa thần kỳ của con dế không chỉ nhằm mục đích giải trí mà còn góp phần chỉ trích sự tàn bạo và bất công trong xã hội. Qua đó, truyện không chỉ thu hút người đọc bằng những tình tiết ly kỳ mà còn khéo léo lồng ghép thông điệp xã hội sâu sắc, khiến người đọc vừa cảm thấy thích thú, vừa suy ngẫm về những vấn đề thực tại.

Với những hướng dẫn soạn bài Dế chọi – Sách Kết nối tri thức lớp 9 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.