Hướng dẫn soạn bài Củng cố, mở rộng trang 61 Ngữ văn 9 tập 1 Kết nối tri thức chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về bài học này.
Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 59)
Những nỗi niềm xúc cảm của người chinh phụ (Chinh phụ ngâm) và khách tha hương (Tiếng đàn mưa) có điểm chung nào không? Vì sao?
Gợi ý trả lời:
Những nỗi niềm cảm xúc của người chinh phụ và khách tha hương đều có những điểm tương đồng rõ rệt. Cụ thể như sau:
- Cả hai đều trải qua sự nhớ nhung, hoài niệm sâu sắc: Người chinh phụ lo lắng cho người chồng đang nơi chiến trường, còn khách tha hương đau đớn vì nỗi nhớ quê hương đến mức rơi lệ như mưa.
- Họ đều mang trong mình niềm khao khát và chờ đợi mãnh liệt nhưng lại cảm thấy vô vọng: Người chinh phụ đếm từng ngày chờ đợi chồng trở về nhưng không thấy tin tức; khách tha hương cũng mong mỏi trở về quê nhưng biết rằng điều đó khó lòng thực hiện được.
- Họ cảm thấy đau đớn và xót xa cho chính mình: Người chinh phụ cảm thấy tủi thân và buồn bã vì cảnh đơn chiếc; khách tha hương tự thương xót mình khi phải sống xa quê hương.
Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 59)
Điều gì khiến thể thơ song thất lục bát có thế mạnh khi thể hiện những nỗi niềm, xúc cảm, những khát vọng riêng tư của con người?
Gợi ý trả lời:
Thể thơ song thất lục bát nổi bật trong việc thể hiện nỗi niềm và cảm xúc cá nhân nhờ vào những đặc điểm sau:
- Đặc trưng của thể thơ này là sự truyền tải cảm xúc mạnh mẽ và sâu lắng, điều này giúp các nhà thơ dễ dàng gửi gắm tâm tư của mình.
- Với sự kết hợp hài hòa giữa nhạc điệu và nhịp điệu, thể thơ song thất lục bát thường xuất hiện trong các tác phẩm văn học, đặc biệt là trong ngâm khúc, giúp tác giả truyền đạt cảm xúc đến người đọc một cách hiệu quả.
- Tính trữ tình và biểu cảm phong phú của thể thơ này phản ánh sâu sắc tâm hồn và truyền thống văn hóa của người Việt, tạo nên một phương tiện lý tưởng để bày tỏ những khát vọng và nỗi lòng cá nhân.
Câu hỏi 3: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 60)
Tìm đọc một tác phẩm thơ song thất lục bát có nội dung đề cập tới thân phận người phụ nữ. Thân phận người phụ nữ trong các tác phẩm đó có điểm gì giống nhau với thân phận người chinh phụ trong tác phẩm Chinh phụ ngâm?
Gợi ý trả lời:
Một tác phẩm thơ song thất lục bát thể hiện thân phận người phụ nữ là “Thân phận đàn bà” của Ngọc Chi.
Thân phận người phụ nữ trong “Thân phận đàn bà” và trong “Chinh phụ ngâm” đều trải qua cuộc đời đầy khổ đau và bất hạnh. Trong khi người chinh phụ đau khổ vì nỗi xa chồng và sự cô đơn, thì người phụ nữ trong “Thân phận đàn bà” lại chịu đựng sự bất công và bất định về tương lai, sống cuộc đời cam chịu và tủi nhục.
Câu hỏi 4: (SGK Ngữ văn 9 Tập 1 – Trang 60)
Chọn phân tích một tác phẩm thơ song thất lục bát mà em yêu thích.
Gợi ý trả lời:
Nguyễn Khuyến (1835 – 1909), một trong những nhà thơ vĩ đại của văn học Việt Nam, đã để lại cho đời một khối lượng tác phẩm đồ sộ, với khoảng 800 bài thơ viết bằng chữ Nôm và chữ Hán. Trong số đó, có gần một trăm bài thơ ghi dấu ấn về tình bạn, nổi bật nhất là bài thơ “Khóc Dương Khuê”, một tác phẩm chứa đựng sâu sắc tình cảm và nỗi tiếc thương chân thành của ông đối với người bạn chí cốt Dương Khuê (1839 – 1902).
Dương Khuê, người cùng Nguyễn Khuyến thi đỗ trong kỳ thi Hương năm 1864, không chỉ là một người bạn đồng khoa mà còn là một tri âm tri kỷ. Dương Khuê không chỉ đạt danh hiệu tiến sĩ mà còn thành công trong sự nghiệp quan trường và để lại nhiều tác phẩm thơ ca xuất sắc. Sự kết hợp giữa hai tâm hồn đồng điệu đã tạo nên một tình bạn sâu sắc và đầy ý nghĩa, điều này được thể hiện rõ ràng qua bài thơ “Khóc Dương Khuê” của Nguyễn Khuyến.
Bài thơ được viết theo thể thơ song thất lục bát, một hình thức truyền thống mang đậm dấu ấn của văn học dân tộc. Với 38 câu thơ, tác phẩm mở đầu bằng hai câu thơ đầy cảm xúc:
“Bác Dương thôi đã thôi rồi.
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta.”
Những câu thơ này không chỉ thông báo sự ra đi của người bạn mà còn truyền tải một nỗi đau không thể diễn tả bằng lời. Từ “thôi” được lặp đi lặp lại nhiều lần không chỉ nhấn mạnh sự mất mát đột ngột mà còn phản ánh sự trống vắng và hụt hẫng mà Nguyễn Khuyến phải trải qua. Hình ảnh “nước mây man mác” mang đến một không gian nhuốm màu tang tóc, gợi lên sự cảm nhận sâu sắc về nỗi đau mất mát.
Nguyễn Khuyến tiếp tục hồi tưởng về những kỷ niệm sâu đậm giữa ông và Dương Khuê, từ những ngày đầu cùng nhau học tập cho đến những giờ phút thư giãn bên nhau. Những từ ngữ như “sớm hôm”, “cùng nhau”, “từ trước đến sau” thể hiện sự gắn bó và tình bạn bền chặt. Những ký ức về những chuyến du ngoạn, những buổi thưởng thức âm nhạc và sự đồng hành trong cuộc sống đã trở thành những mảnh ghép không thể quên trong lòng nhà thơ.
Tuy có những khác biệt trong cuộc sống và sự nghiệp – Nguyễn Khuyến chọn cuộc sống giản dị, còn Dương Khuê tiếp tục con đường quan trường – nhưng tình bạn giữa họ vẫn luôn được gìn giữ và trân trọng. Nguyễn Khuyến thể hiện sự cảm thông sâu sắc với lựa chọn của Dương Khuê, dù cho cuộc sống của họ đi theo những con đường khác nhau.
Khi Dương Khuê qua đời, Nguyễn Khuyến không chỉ đơn thuần thể hiện sự tiếc thương mà còn gửi gắm những tâm tư sâu lắng qua bài thơ. Bài thơ kết thúc với những câu chữ thể hiện sự đau đớn tột cùng, cho thấy nỗi buồn và sự mất mát không thể nào lấp đầy.
“Thôi dẫu không còn nữa – tôi thương lấy nhớ làm thương.”
Những câu thơ này không chỉ là lời chia tay mà còn là một cách để Nguyễn Khuyến an ủi chính mình, đồng thời thể hiện một tình cảm chân thành và sâu sắc. Bài thơ “Khóc Dương Khuê” không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là một minh chứng cho lòng trung thành và tình cảm sâu nặng mà Nguyễn Khuyến dành cho người bạn của mình.
Qua bài thơ này, Nguyễn Khuyến đã để lại cho thế hệ sau một bài học quý giá về tình bạn và sự trân trọng các mối quan hệ trong cuộc sống. Tình cảm của ông đối với bạn bè không chỉ là một phần của di sản văn học mà còn là một biểu hiện của nhân cách và tình cảm chân thành, khiến cho chúng ta không khỏi cảm động và suy ngẫm.
Với những hướng dẫn soạn bài Củng cố, mở rộng trang 61 Ngữ văn 9 tập 1 Kết nối tri thức chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của bài học này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.