Bài học “Chuyện người con gái Nam Xương” trong chương trình Ngữ văn 9 – Cánh diều đưa người đọc vào một câu chuyện đầy cảm xúc về số phận bi thương của Vũ Nương, một người phụ nữ hiền lành, đức hạnh nhưng lại gặp phải bất hạnh trong cuộc sống hôn nhân. Tác phẩm không chỉ khắc họa sâu sắc nỗi oan khiên của Vũ Nương mà còn phản ánh hiện thực xã hội phong kiến, nơi người phụ nữ phải chịu đựng nhiều đau khổ, thiệt thòi và sự bất công.

Đọc hiểu

Câu 1: Nhân vật Vũ Thị Thiết và Trương Sinh được giới thiệu như thế nào?

Nhân vật Vũ Thị Thiết và Trương Sinh được giới thiệu như sau:

• Vũ Thị Thiết: Là một người con gái quê ở Nam Xương, tính tình thuỳ mị, nết na và có thêm tư dung tốt đẹp. Điều này cho thấy nàng là một người phụ nữ đức hạnh, nhan sắc và phẩm chất đều đáng quý.
• Trương Sinh: Là một chàng trai trong làng, con nhà hào phú, tuy không có học nhưng được miêu tả là người có tính đa nghi, rất cẩn trọng trong việc phòng ngừa vợ. Trương được biết đến với việc mến vợ vì dung hạnh của nàng, nhưng cũng vì tính đa nghi mà luôn giữ gìn vợ mình một cách quá mức.

Câu 2: Người vợ muốn nhắn gửi điều gì với chồng qua lời tiễn đưa này?

Người vợ muốn nhắn gửi chồng rằng:

• Nàng thấu hiểu nỗi khó khăn, hiểm nguy mà chồng phải đối mặt khi đi chinh chiến. Nàng không mong cầu vinh hoa, quyền lực mà chỉ mong muốn chồng bình an trở về, gia đình đoàn tụ.
• Nàng cũng bày tỏ nỗi lo lắng về việc có thể chồng sẽ gặp nguy hiểm trên chiến trường và thể hiện tình yêu thương, lo lắng sâu sắc dành cho chồng, mong rằng chồng sẽ vượt qua mọi khó khăn và trở về bình an.
• Cuối cùng, nàng khẳng định sự thủy chung của mình và mong rằng chồng sẽ luôn nhớ đến gia đình, nơi có mẹ già và con nhỏ đang chờ đợi anh trở về.

Câu 3: Tình huống bất ngờ nào xuất hiện?

Trả lời: Tình huống bất ngờ xuất hiện khi đứa con nhỏ của Vũ Thị Thiết ngạc nhiên hỏi cha rằng: “Ô hay! Thế ra ông cũng là cha tôi ư?” Điều này khiến Trương Sinh ngạc nhiên và bắt đầu nghi ngờ sự chung thủy của vợ mình, dẫn đến những sự hiểu lầm nghiêm trọng sau đó.

Câu 4: Người vợ đã nói gì khi bị chồng nghi ngờ?

Trả lời: Khi bị chồng nghi ngờ, người vợ – Vũ Thị Thiết – đã giải thích rằng: “Thiếp vốn con kẻ khó, được nương tựa nhà giàu. Sum họp chưa thỏa tình chăn gối, chia phôi vì động việc lửa binh.” Nàng cố gắng biện minh rằng mình luôn giữ gìn sự trong sạch, không hề có ý tưởng phản bội chồng, đồng thời mong muốn chồng hiểu và bỏ qua mọi nghi ngờ không có căn cứ. Tuy nhiên, sự giải thích này không thể làm Trương Sinh bớt nghi ngờ.

Câu 5: Chi tiết kì ảo nào được nhắc đến trong phần này?

Trả lời: Chi tiết kì ảo được nhắc đến trong phần này là sự xuất hiện của Phan Lang sau khi đã chết. Trong một giấc mơ kỳ lạ, Phan Lang được một người phụ nữ bí ẩn, mà sau này biết là Linh Phi, cứu sống khỏi tình trạng nguy hiểm khi bị đắm thuyền. Phan Lang được cứu bởi vợ của vua biển Nam Hải và đưa vào thủy cung. Tại đây, Linh Phi kể về câu chuyện và tình cờ nhắc đến Vũ Nương, từ đó dẫn đến việc Phan Lang gặp lại Vũ Nương trong thủy cung. Đây là một chi tiết kỳ ảo, kết hợp yếu tố thần thoại trong truyện để giải quyết các mâu thuẫn và mang lại sự minh oan cho Vũ Nương.

Câu 6: Vũ Nương là ai? Chi tiết nào không có thật?

Trả lời: Vũ Nương là nhân vật chính trong truyện, một người phụ nữ xinh đẹp, đức hạnh, nhưng bị chồng là Trương Sinh nghi oan không chung thủy, dẫn đến việc nàng phải tự tử để bảo toàn danh dự. Sau khi chết, Vũ Nương được thần tiên cứu sống và sống trong thủy cung của Linh Phi. Chi tiết không có thật ở đây là câu chuyện Vũ Nương được cứu sống bởi Linh Phi và sống ở thủy cung. Đây là một yếu tố kỳ ảo, không có thực, nhằm giải quyết các xung đột và minh oan cho Vũ Nương trong truyện.

Câu 7: Truyện kết thúc thế nào?

Trả lời: Truyện kết thúc bằng cảnh Trương Sinh lập đàn tràng để gọi hồn Vũ Nương trở về. Sau đó, Trương Sinh thấy Vũ Nương ngồi trên một chiếc kiệu hoa giữa dòng sông, theo sau là một đoàn xe cờ tán, rực rỡ đầy sông, lúc ẩn lúc hiện. Trương Sinh gọi Vũ Nương trở về, nhưng nàng chỉ đáp rằng nàng đã cảm ơn đức của Linh Phi, không thể trở về nhân gian được nữa, rồi bóng nàng dần mờ nhạt và biến mất. Kết thúc này mang đậm tính chất kỳ ảo và để lại sự tiếc nuối, đau lòng cho người đọc về số phận bi thương của Vũ Nương.

Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1: Ở phần (1), nhân vật Vũ Nương đã nói gì khi chia tay chồng? Câu nói ấy cho thấy vẻ đẹp nào về phẩm chất, tính cách của nàng?

Trả lời:

Ở phần (1), khi chia tay chồng nhân vật Vũ Nương đã nói: “Chàng đi chuyến này, thiếp chẳng dám mong đeo được ấn phong hầu, mặc áo gấm trở về quê cũ, chỉ xin ngày về mang theo được hai chữ bình yên, thế là đủ rồi. Chỉ e việc quân khó liệu, thế giặc khôn lường. Giặc cuồng còn lẩn lút, quân triều còn gian lao, rồi thế chẻ tre chưa có, mà mùa dưa chín quá kì, khiến cho tiện thiếp băn khoăn, mẹ hiền lo lắng. Nhìn trăng soi thành cũ, lại sửa soạn áo rét, gửi người ải xa, trông liễu rủ bãi hoang, cũng sợ không có cánh hồng bay bổng.”

=> Câu nói ấy cho thấy cái “công-dung-ngôn-hạnh” mà Vũ Nương đã làm được một cách chân thành. Nàng vừa có tấm lòng thủy chung thương nhớ đợi chờ chồng, vừa là một phụ nữ đảm đang, giàu tình thương.

Câu 2: Trong phần (2), nhà văn đã tạo ra tình huống nào để khắc hoạ bi kịch của nhân vật Vũ Nương? Từ đó, em có nhận xét gì về thân phận của nhân vật này?

Trả lời:

Tình huống: Trương Sinh nghe tin mẹ già đã mất, hết sức đau lòng, liền bế con ra mộ thăm mẹ. Khi thấy đứa trẻ quấy khóc bèn dỗ dành: “Con nín đi, đừng khóc! Lòng cha đã buồn khổ lắm rồi!”. Đứa bé ngây thơ hỏi cha: “Ông cũng là cha tôi ư? Ông lại biết nói, chứ không như cha trước kia chỉ nín thin thít”. Điều đó khiến Trương Sinh nghĩ rằng vợ mình ở nhà đã có người đàn ông khác. Vũ Nương trở về bị chồng nghi ngờ mắng nhiếc.

=> Qua đây, thấy được số phận bất hạnh của người phụ nữ trong xã hội xưa.

Câu 3: Không gian xuất hiện của Vũ Nương trong phần (3) có điểm gì khác thường? Em hiểu thêm điều gì về Vũ Nương qua các chi tiết ở phần này?

Trả lời:

Không gian Vũ Nương hiện về: “Vũ Nương ngồi trên chiếc kiệu hoa đứng giữa dòng, theo sau có đến năm mươi chiếc xe cờ tán, võng lọng, rực rỡ đầy sông, lúc ẩn lúc hiện”.

=> Làm hoàn chỉnh phẩm chất đẹp đẽ vốn có của Vũ Nương – một người ở thế giới khác vẫn khao khát phục hồi danh dự.

Câu 4: Phân tích mối quan hệ giữa yếu tố thực và yếu tố kì lạ, kì ảo trong văn bản.

Trả lời:

• Yếu tố thực:

• Sáng tác dựa trên một câu chuyện xảy ra và được lưu truyền trong dân gian, Nguyễn Dữ muốn mượn chuyện xưa để nói chuyện nay (thế kỉ XVI, thời Nguyễn Dữ sống).
• Chiến tranh, loạn lạc gây ra đau khổ cho con người: Trương Sinh ra lính, phải xa cách mẹ già, vợ trẻ.
• Lễ giáo phong kiến bất công: Người đàn ông được quyền hành hạ, ruồng rẫy người phụ nữ, dẫn đến cái chết đầy oan khuất của người vợ chung thủy, hiếu nghĩa.

• Yếu tố kì ảo:

• Chi tiết kì ảo thứ nhất: Phan Lang đêm nằm mộng thấy có người xin chàng thả rùa xanh mà chàng vừa bắt được (Linh phi hóa thân):
  • Điều kì ảo ở đây là có một thế giới dưới nước (Thủy cung) và Linh phi hóa thân thành chú rùa đi ngao du và sa vào lưới.
  • Việc Phan Lang cứu một con rùa là điều hết sức bình thường nhưng chú rùa đó là Linh phi, đã báo mộng và mong chàng thả ra.
  • Phan Lang tưởng chừng không liên quan đến câu chuyện nhà Vũ Nương nhưng chính chàng sau này trở thành cầu nối cho vợ chồng Vũ Nương.
• Chi tiết kì ảo thứ hai: Vũ Nương và Phan Lang được Linh Phi cứu sống và cho ở nơi động rùa dưới thủy cung. Sau đó, Phan Lang được hồi sinh và trở về trần gian:
  • Biết Vũ Nương bị oan nên Linh Phi đã cứu nàng khi nàng tự vẫn và đưa nàng về thủy cung của mình.
  • Sau này, Phan Lang gặp nạn, cũng được Linh Phi cứu và chàng gặp lại Vũ Nương ở Thủy cung. Khi trò chuyện và khuyên nhủ Vũ Nương, Phan Lang cầm theo tín vật của nàng trở về nhân gian → vô lí, hoang đường.
• Chi tiết kì ảo thứ ba: linh hồn Vũ Nương trở về trên bến sông khi Trương Sinh lập đàn giải oan, nàng nói vài lời tỏ minh rồi từ từ biến mất trong sương khói mịt mờ.

Câu 5: Giả sử không có những chi tiết kì lạ, kì ảo, câu chuyện sẽ thay đổi như thế nào về nội dung và đặc điểm nghệ thuật?

Trả lời:

• Những chi tiết kì ảo là sáng tạo của Nguyễn Dữ, do ông dựng lên với dụng ý của riêng mình so với cốt truyện dân gian Vợ chàng Trương.
• Các chi tiết kì ảo góp phần hoàn thiện tính cách và nhân phẩm của nhân vật. Vũ Nương trở về trực tiếp nói lời từ biệt cuối cùng. Trương Sinh vì thế mà cũng tỏ ra là người biết hối lỗi, khát khao hạnh phúc trong muộn màng.
• Các chi tiết kì ảo làm tăng thêm giá trị hiện thực và nhân đạo cho tác phẩm. Đó là tiếng nói bênh vực con người, là minh chứng cho đạo lý ở hiền gặp lành của nhân gian.

=> Như vậy, yếu tố kì ảo trong chuyện không chỉ giúp hoàn chỉnh thêm nghệ thuật xây dựng truyện đặc sắc của Nguyễn Dữ mà còn mang một giá trị nhân văn sâu sắc.

Câu 6: Hãy nêu suy nghĩ của em về một vấn đề có ý nghĩa nhân sinh mà truyện đặt ra và liên hệ với cuộc sống ngày nay.

Trả lời:

Văn bản “Chuyện người con gái Nam Xương” đã để lại cho em nhiều ấn tượng và bài học nhân sinh sâu sắc. Thật vậy, bài học đầu tiên mà em thấy được đó là số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa. Họ là những người phụ nữ có số phận bất hạnh, vô định không bến bờ và phải sống phụ thuộc vào người chồng của mình. Đồng thời, họ cũng không có tiếng nói, bị đè nặng bởi các định kiến phong kiến đến nỗi chẳng thể tự giải oan cho mình. 

Cuối cùng, họ vẫn khó có thể tự giành cho mình được hạnh phúc, không có quyền được hưởng hạnh phúc ở nhân gian. Bài học thứ hai mà em nhận ra được đó là vẻ đẹp của những người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Những người phụ nữ như Vũ Nương không chỉ có tấm lòng thơm thảo dành cho gia đình nhà chồng, mà còn có đức hy sinh, tấm lòng chung thủy, trinh bạch sâu sắc. 

Bài học cuối cùng mà em rút ra được từ văn bản đó là hôn nhân và hạnh phúc gia đình bị chi phối bởi rất nhiều yếu tố. Chỉ khi sự vun vén đến từ cả người chồng và người vợ thì mọi sự hiểu nhầm đều có thể hóa giải. Chiến tranh chia cắt cũng gây chia cắt và là nguyên nhân gián tiếp phá hoại hôn nhân con người. Đó là những bài học nhân sinh mà em rút ra được từ văn bản.

Bài học “Chuyện người con gái Nam Xương” trong Ngữ văn 9 – Cánh diều không chỉ giúp học sinh hiểu rõ hơn về thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến mà còn gửi gắm thông điệp sâu sắc về sự công bằng và lòng nhân ái. Qua số phận của Vũ Nương, tác phẩm nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của sự cảm thông và thấu hiểu trong các mối quan hệ gia đình, đồng thời đề cao giá trị của sự trung thực và lòng khoan dung trong cuộc sống.