Hướng dẫn soạn bài Bếp lửa (Tự học có hướng dẫn) – Ngữ văn 9 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này

Đọc – Hiểu Văn Bản
Câu 1: Bài thơ bếp lửa là lời của nhân vật nào, nói về ai và về điều gì ?
Dựa vào mạch tâm trạng của nhân vật trữ tình, em hãy nêu bố cục của bài thơ.
Bài thơ “Bếp lửa” là lời của nhân vật trữ tình là người cháu, nói về bà và về những kỉ niệm tuổi thơ gắn bó bên bà.

Bài thơ có thể chia làm bốn phần dựa vào mạch tâm trạng của nhân vật trữ tình:

• Phần 1 (từ câu 1 đến câu 4): Hồi tưởng về những kỉ niệm tuổi thơ bên bà.

Trong phần này, người cháu đã hồi tưởng lại những kỉ niệm tuổi thơ bên bà, những kỉ niệm tuy gian khổ nhưng cũng vô cùng ấm áp. Kỉ niệm về bếp lửa hồng, kỉ niệm về bà tảo tần, chịu thương chịu khó đã in sâu vào tâm trí của người cháu.

• Phần 2 (từ câu 5 đến câu 10): Suy ngẫm về bà và những kỉ niệm tuổi thơ.

Trong phần này, người cháu đã suy ngẫm về bà và những kỉ niệm tuổi thơ. Bà là một người phụ nữ tần tảo, chịu thương chịu khó, hết lòng yêu thương cháu. Bà đã luôn là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho cháu trong những lúc khó khăn, gian khổ.

• Phần 3 (từ câu 11 đến câu 18): Thể hiện tình cảm yêu thương, kính trọng và biết ơn đối với bà.

Trong phần này, người cháu đã thể hiện tình cảm yêu thương, kính trọng và biết ơn sâu sắc đối với bà. Người cháu biết ơn bà đã nuôi nấng, dạy dỗ cháu nên người. Người cháu cũng biết ơn bà đã truyền cho cháu những tình cảm tốt đẹp, những mơ ước, khát vọng về cuộc sống.

• Phần 4 (từ câu 19 đến câu 22): Lời hứa của người cháu với bà.

Trong phần này, người cháu đã thể hiện lời hứa với bà rằng sẽ luôn nhớ về bà, về những kỉ niệm tuổi thơ bên bà. Người cháu sẽ luôn cố gắng sống sao cho xứng đáng với công ơn của bà.

Tóm lại, bài thơ “Bếp lửa” là một bài thơ hay và ý nghĩa. Bài thơ đã thể hiện một cách sâu sắc tình cảm bà cháu trong những năm tháng gian khổ, thiếu thốn. Bài thơ cũng thể hiện niềm tự hào, biết ơn của người cháu đối với bà, đối với những người đã có công sinh thành, dưỡng dục mình.

Câu 2: Trong hồi tưởng của người cháu, những kỉ niệm nào về bà và tình bà cháu đã được gợi lại ? Em hãy chỉ ra sự kết hợp giữa biểu cảm với miêu tả, tự sự, bình luận trong bài thơ và tác dụng của sự kết hợp ấy.

Trong hồi tưởng của người cháu, những kỉ niệm về bà và tình bà cháu đã được gợi lại như sau:

• Kỉ niệm về bếp lửa:
  • Bếp lửa là hình ảnh trung tâm của bài thơ, là nơi gắn liền với những kỉ niệm tuổi thơ của người cháu.
  • Bếp lửa hồng là biểu tượng của tình yêu thương, sự chăm sóc, chở che của bà dành cho cháu.
• Kỉ niệm về những năm tháng gian khổ, thiếu thốn:
  • Năm bốn tuổi, cháu đã quen mùi khói bếp.
  • Năm năm tuổi, cháu đã đi qua những ngày giặc đốt làng, cùng bà dựng lại túp lều tranh.
  • Năm đói kém, bà đã tần tảo sớm hôm nhóm lửa để sưởi ấm cho cháu, để cháu có cái ăn, cái mặc.
• Kỉ niệm về tình yêu thương, sự chăm sóc của bà:
  • Bà là người phụ nữ tần tảo, chịu thương chịu khó, hết lòng yêu thương cháu.
  • Bà đã luôn là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho cháu trong những lúc khó khăn, gian khổ.
• Kỉ niệm về những câu chuyện của bà:
  • Bà kể chuyện những ngày ở Huế.
  • Bà dạy cháu làm, bà dạy cháu chơi.
• Kỉ niệm về tình bà cháu:
  • Tình bà cháu là tình cảm thiêng liêng, sâu nặng.
  • Tình bà cháu là động lực giúp cháu vượt qua những khó khăn, thử thách trong cuộc sống.

Sự kết hợp giữa biểu cảm với miêu tả, tự sự, bình luận trong bài thơ đã góp phần làm cho bài thơ trở nên sinh động, hấp dẫn, giàu cảm xúc.

• Biểu cảm:
  • Những câu thơ trong bài thơ là lời của người cháu, thể hiện những cảm xúc, suy nghĩ của người cháu về bà và những kỉ niệm tuổi thơ bên bà.
  • Những cảm xúc, suy nghĩ ấy được thể hiện một cách chân thành, tha thiết, khiến cho người đọc cảm nhận được tình cảm bà cháu sâu nặng.
• Miêu tả:
  • Bài thơ có nhiều hình ảnh thơ đẹp, sinh động, góp phần tái hiện những kỉ niệm tuổi thơ của người cháu.
  • Những hình ảnh thơ ấy được miêu tả một cách chân thực, gợi cảm, khiến cho người đọc như được sống lại những kỉ niệm tuổi thơ của người cháu.
• Tự sự:
  • Bài thơ có những đoạn thơ kể lại những kỉ niệm tuổi thơ của người cháu.
  • Những đoạn thơ tự sự ấy được kể một cách tự nhiên, chân thực, khiến cho người đọc như được lắng nghe người cháu kể lại những kỉ niệm của mình.
• Bình luận:
  • Bài thơ có những đoạn thơ suy ngẫm về bà và những kỉ niệm tuổi thơ.
  • Những đoạn thơ bình luận ấy được viết một cách sâu sắc, thấm thía, thể hiện những suy nghĩ, cảm nhận của người cháu về bà và tình bà cháu.

Tóm lại, sự kết hợp giữa biểu cảm với miêu tả, tự sự, bình luận trong bài thơ đã góp phần làm cho bài thơ trở nên sinh động, hấp dẫn, giàu cảm xúc. Sự kết hợp ấy đã giúp cho bài thơ thể hiện được tình cảm bà cháu sâu nặng một cách chân thành, tha thiết.

Câu 3: Phân tích hình ảnh bếp lửa trong bài thơ. Hình ảnh bếp lửa được nhắc đến bao nhiêu lần ? Tại sao khi nhắc đến bếp lửa là người cháu nhớ đến bà, và ngược lại, khi nhớ về bà là nhớ ngay đến hình ảnh bếp lửa ? Hình ảnh ấy mang ý nghĩa gì trong bài thơ này ? Vì sao tác giả lại viết: “Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa !” ?
Hình ảnh bếp lửa được nhắc đến bốn lần trong bài thơ, đó là:

• Lần thứ nhất ở đầu bài thơ:

“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói

Lên năm tuổi cháu đã đi qua những ngày giặc đốt làng”

Hình ảnh bếp lửa hiện lên trong kí ức của người cháu gắn liền với những năm tháng tuổi thơ gian khổ, thiếu thốn.

• Lần thứ hai ở giữa bài thơ:

“Năm ấy là năm đói kém

Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy

Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu

Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay”

Hình ảnh bếp lửa hiện lên trong kí ức của người cháu gắn liền với những năm tháng đói kém, khó khăn.

• Lần thứ ba ở cuối bài thơ:

“Giờ cháu đã đi xa

Có ngọn khói trăm tàu

Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả

Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở:

• Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?”

Hình ảnh bếp lửa hiện lên trong kí ức của người cháu gắn liền với tình yêu thương, sự chăm sóc, chở che của bà.

• Lần thứ tư ở cuối bài thơ:

“Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa!”

Hình ảnh bếp lửa hiện lên trong kí ức của người cháu như một biểu tượng của tình yêu thương, sự chăm sóc, chở che của bà và của quê hương, đất nước.

Tại sao khi nhắc đến bếp lửa là người cháu nhớ đến bà, và ngược lại, khi nhớ về bà là nhớ ngay đến hình ảnh bếp lửa ?

Bởi vì bếp lửa là hình ảnh gắn liền với bà, gắn liền với những năm tháng tuổi thơ của người cháu. Bếp lửa là nơi bà nhóm lửa để sưởi ấm cho cháu, để nấu cơm cho cháu ăn, để kể chuyện cho cháu nghe. Bếp lửa là nơi bà chăm sóc, yêu thương cháu. Chính vì vậy, khi nhắc đến bếp lửa là người cháu nhớ đến bà, và ngược lại, khi nhớ về bà là nhớ ngay đến hình ảnh bếp lửa.

Hình ảnh ấy mang ý nghĩa gì trong bài thơ này ?

Hình ảnh bếp lửa trong bài thơ “Bếp lửa” mang nhiều ý nghĩa sâu sắc.

• Thứ nhất, bếp lửa là biểu tượng của tình yêu thương, sự chăm sóc, chở che của bà dành cho cháu. Bếp lửa là nơi bà nhóm lửa để sưởi ấm cho cháu, để nấu cơm cho cháu ăn, để kể chuyện cho cháu nghe. Bếp lửa là nơi bà chăm sóc, yêu thương cháu. Chính vì vậy, bếp lửa là biểu tượng của tình yêu thương, sự chăm sóc, chở che của bà dành cho cháu.
• Thứ hai, bếp lửa là biểu tượng của quê hương, đất nước. Bếp lửa là nơi gắn liền với những năm tháng tuổi thơ của người cháu, gắn liền với những kỉ niệm về quê hương, đất nước. Bếp lửa là biểu tượng của quê hương, đất nước, là nơi nuôi dưỡng tâm hồn của người cháu.

Vì sao tác giả lại viết: “Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa !” ?

Tác giả viết “Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa !” là bởi vì bếp lửa là một hình ảnh bình dị, quen thuộc nhưng lại mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Bếp lửa là biểu tượng của tình yêu thương, sự chăm sóc, chở che của bà dành cho cháu, là biểu tượng của quê hương, đất nước. Chính vì vậy, bếp lửa là một hình ảnh kì lạ và thiêng liêng.

Kết luận:

Hình ảnh bếp lửa trong bài thơ “Bếp lửa” là một hình ảnh đẹp, giàu ý nghĩa. Hình ảnh ấy đã góp phần làm cho bài thơ trở nên sâu sắc, xúc động.

Câu 4:
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen.
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn.
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng…
Vì sao ở hai câu dưới tác giả dùng từ “ngọn lửa” mà không nhắc lại “bếp lửa” ? “Ngọn lửa” ở đây có ý nghĩa gì ? Em hiểu những câu thơ trên như thế nào ?
Ở hai câu dưới, tác giả dùng từ “ngọn lửa” mà không nhắc lại “bếp lửa” là bởi vì:

• Từ “ngọn lửa” có ý nghĩa khái quát hơn so với từ “bếp lửa”. “Bếp lửa” là một hình ảnh cụ thể, chỉ nơi bà nhóm lửa để sưởi ấm, nấu nướng. Còn “ngọn lửa” là một hình ảnh trừu tượng, có thể chỉ ngọn lửa trong bếp, ngọn lửa trong lòng bà, hay ngọn lửa của tình yêu thương, niềm tin, hy vọng.
• Sử dụng từ “ngọn lửa” giúp tác giả nhấn mạnh ý nghĩa tượng trưng của bếp lửa. Bếp lửa không chỉ là nơi sưởi ấm, nấu nướng mà còn là nơi chứa đựng tình yêu thương, niềm tin, hy vọng của bà.

Vậy “ngọn lửa” ở đây có ý nghĩa là:

• Thứ nhất, ngọn lửa là biểu tượng của tình yêu thương, sự chăm sóc, chở che của bà dành cho cháu. Bà đã nhóm lửa mỗi sớm, mỗi chiều để sưởi ấm cho cháu, để nấu cơm cho cháu ăn, để kể chuyện cho cháu nghe. Bà cũng là người đã luôn yêu thương, che chở cho cháu trong những năm tháng tuổi thơ gian khổ, thiếu thốn.
• Thứ hai, ngọn lửa là biểu tượng của niềm tin, hy vọng. Ngọn lửa của bà không chỉ sưởi ấm cho cháu về thể xác mà còn sưởi ấm cho cháu về tinh thần. Ngọn lửa ấy đã mang đến cho cháu niềm tin, hy vọng vào cuộc sống, vào tương lai.

Em hiểu những câu thơ trên như sau:

• Hai câu thơ là lời kể của người cháu về hình ảnh bếp lửa của bà. Bếp lửa luôn hiện hữu trong tâm trí của người cháu, dù người cháu đã đi xa.
• Hai câu thơ cũng là lời suy ngẫm của người cháu về ý nghĩa của bếp lửa. Bếp lửa không chỉ là nơi sưởi ấm, nấu nướng mà còn là nơi chứa đựng tình yêu thương, niềm tin, hy vọng của bà.

Câu thơ “Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa!” là lời cảm thán của người cháu trước những ý nghĩa sâu sắc của bếp lửa. Bếp lửa là một hình ảnh bình dị, quen thuộc nhưng lại mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Bếp lửa là biểu tượng của tình yêu thương, sự chăm sóc, che chở của bà dành cho cháu, là biểu tượng của quê hương, đất nước. Chính vì vậy, bếp lửa là một hình ảnh kì lạ và thiêng liêng.

Câu 5: cảm nhận của em về tình cảm bà cháu được thể hiện trong bài thơ. Tình cảm ấy được gắn liền với những tình cảm nào khác ?
Tình cảm bà cháu trong bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt được thể hiện một cách chân thành, tha thiết. Tình cảm ấy được gắn liền với những tình cảm cao quý khác như tình yêu quê hương, đất nước, tình yêu con người.

Tình cảm bà cháu trong bài thơ được thể hiện qua những kỉ niệm tuổi thơ của người cháu bên bà. Những kỉ niệm ấy tuy gian khổ, thiếu thốn nhưng cũng vô cùng ấm áp. Bếp lửa của bà là nơi gắn liền với những kỉ niệm ấy. Bếp lửa là nơi bà nhóm lửa để sưởi ấm cho cháu, để nấu cơm cho cháu ăn, để kể chuyện cho cháu nghe. Bếp lửa cũng là nơi bà chăm sóc, yêu thương cháu.

Tình cảm bà cháu trong bài thơ còn được thể hiện qua những suy ngẫm, cảm xúc của người cháu. Người cháu đã trưởng thành, đi xa nhưng tình cảm bà cháu vẫn luôn vẹn nguyên trong trái tim của cháu. Người cháu luôn nhớ về bà, nhớ về những kỉ niệm tuổi thơ bên bà. Người cháu biết ơn bà đã dành cho mình tình yêu thương, sự chăm sóc, chở che.

Tình cảm bà cháu trong bài thơ còn được gắn liền với tình yêu quê hương, đất nước. Bếp lửa của bà là biểu tượng của quê hương, đất nước. Bếp lửa ấy đã sưởi ấm cho cháu cả về thể xác lẫn tinh thần. Bếp lửa ấy đã mang đến cho cháu niềm tin, hy vọng vào cuộc sống, vào tương lai.

Tóm lại, tình cảm bà cháu trong bài thơ “Bếp lửa” là một tình cảm thiêng liêng, cao quý. Tình cảm ấy được gắn liền với những tình cảm cao quý khác như tình yêu quê hương, đất nước, tình yêu con người.

LUYỆN TẬP
Viết một đoạn văn nêu cảm nghĩ của em về hình ảnh bếp lửa trong bài thơ.
Hình ảnh bếp lửa trong bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt là một hình ảnh đẹp, giàu ý nghĩa. Hình ảnh ấy đã góp phần làm cho bài thơ trở nên sâu sắc, xúc động.

Hình ảnh bếp lửa được nhắc đến bốn lần trong bài thơ, mỗi lần đều mang một ý nghĩa khác nhau. Lần đầu tiên, bếp lửa được nhắc đến gắn liền với những kỉ niệm tuổi thơ của người cháu. Bếp lửa là nơi bà nhóm lửa để sưởi ấm cho cháu, để nấu cơm cho cháu ăn, để kể chuyện cho cháu nghe. Bếp lửa là nơi bà chăm sóc, yêu thương cháu. Lần thứ hai, bếp lửa được nhắc đến gắn liền với những năm tháng đói kém, khó khăn. Bếp lửa là nơi bà nhóm lửa để nấu cơm cho cháu ăn, để sưởi ấm cho cháu qua những đêm đông giá rét. Lần thứ ba, bếp lửa được nhắc đến gắn liền với tình yêu thương, sự chăm sóc, chở che của bà dành cho cháu. Bếp lửa là nơi bà nhóm lửa để sưởi ấm cho cháu về cả thể xác lẫn tinh thần. Lần thứ tư, bếp lửa được nhắc đến như một biểu tượng của tình yêu thương, sự chăm sóc, chở che của bà dành cho cháu, của quê hương, đất nước.

Hình ảnh bếp lửa là một hình ảnh bình dị, quen thuộc nhưng lại mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Bếp lửa là biểu tượng của tình yêu thương, sự chăm sóc, chở che của bà dành cho cháu. Bếp lửa cũng là biểu tượng của quê hương, đất nước. Bếp lửa ấy đã sưởi ấm cho cháu cả về thể xác lẫn tinh thần. Bếp lửa ấy đã mang đến cho cháu niềm tin, hy vọng vào cuộc sống, vào tương lai.

Hình ảnh bếp lửa trong bài thơ “Bếp lửa” đã gợi lên trong lòng người đọc những cảm xúc sâu lắng. Hình ảnh ấy đã khơi dậy trong mỗi chúng ta tình yêu thương, sự biết ơn đối với bà, đối với những người đã có công sinh thành, dưỡng dục mình.

     Với những hướng dẫn soạn bài Bếp lửa (Tự học có hướng dẫn) – Ngữ văn 9 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.