Hướng dẫn soạn bài Ánh sáng cứu rỗi Ngữ văn 12 tập 2 Cánh diều chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về bài học này.
Chuẩn bị
Yêu cầu: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 42)
- Đọc trước đoạn trích “Ánh sáng cứu rỗi”; tìm hiểu thêm về nhà văn Bảo Ninh và tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh”.
- Đọc nội dung giới thiệu sau đây để hiểu thêm về đoạn trích:
Tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh” là tác phẩm đầu tay của Bảo Ninh, được xuất bản lần đầu vào năm 1987 với nhan đề gốc “Thân phận của tình yêu”. Đây là một cuốn tiểu thuyết tâm lý, lấy bối cảnh cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, với nhân vật chính là Kiên, một lính binh nhì.
Khi còn trẻ, Kiên sống với cha ở Hà Nội, cùng với bạn bè thân yêu. Năm 1965, khi mới 17 tuổi, Kiên tình nguyện gia nhập quân đội và chiến đấu ở chiến trường B3 Tây Nguyên. Cuộc chiến kéo dài và khốc liệt đã khiến đơn vị của anh phải gánh chịu nhiều tổn thất. Sau khi chiến tranh kết thúc, Kiên trở lại chiến trường để tham gia thu dọn hài cốt của những tử sĩ trong sư đoàn. Vào năm 1976, Kiên xuất ngũ và trở về Hà Nội. Niềm vui hòa bình, nỗi buồn về việc sống sót, sự tiếc nuối mối tình đầu chưa trọn vẹn và sự ám ảnh về số phận con người trong và sau chiến tranh đã khiến Kiên cầm bút. Anh mong muốn “trở thành tiếng nói của những người đã hy sinh, là người báo trước quá khứ đã qua”. Sau nhiều đêm không ngủ để viết, Kiên để lại một chồng bản thảo lộn xộn cho một người phụ nữ câm sống trên căn phòng gác mái rồi biến mất không dấu vết.
Gợi ý trả lời:
Thông tin về nhà văn Bảo Ninh:
- Tên thật: Hoàng Ấu Phương
- Năm sinh: 1952
- Nghề nghiệp: Nhà văn quân đội, từng tham gia chiến đấu tại miền Nam trước năm 1975
- Vị trí: Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam từ năm 1997
- Phong cách sáng tác: Bảo Ninh nổi bật với những tác phẩm viết về chiến tranh. Ông chú trọng đến tính sáng tạo và sự độc đáo trong văn phong, luôn tìm kiếm và khám phá vẻ đẹp ẩn giấu trong mỗi sự vật và hiện tượng.
Tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh”:
- Ngày xuất bản: Lần đầu tiên vào năm 1987
- Giá trị của tác phẩm: Tiểu thuyết mang đến cái nhìn mới về chiến tranh và những hệ lụy mà nó để lại. Tác phẩm khẳng định vai trò của cá nhân, quyền sống, hạnh phúc và đau khổ của con người.
- Giải thưởng: Tác phẩm đã giành được giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 1991.
Đọc hiểu
Nội dung chính: Đoạn trích miêu tả câu chuyện thời chiến của hai nhân vật chính, Kiên và Hòa, đối mặt với vô vàn thử thách. Gặp gỡ toán lính Mỹ đã khiến họ phải chia ly vĩnh viễn, để lại nỗi day dứt và đau khổ cho Kiên. Tác giả qua đoạn trích nêu bật tình bạn, tình đồng chí cao quý và tinh thần dũng cảm của người lính, đồng thời chỉ trích sự tàn bạo của thực dân, đế quốc và ca ngợi hòa bình dân tộc.
Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 42)
Hình dung về tình cảnh của Kiên và đồng đội
Gợi ý trả lời:
- Sau hai lần bị quân địch bao vây, đơn vị của Kiên đã bị tan rã, chia nhỏ thành những nhóm nhỏ lẻ vừa đánh vừa phải tháo chạy.
- Trên đường rút lui, nhóm của Kiên gặp một đoàn khoảng hai mươi cáng thương đi qua, lực lượng này cũng đã kiệt sức, tàn tạ.
Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 43)
Chú ý lời nói, thái độ của Kiên và Hòa
Gợi ý trả lời:
- Kiên: Với thái độ hung dữ, tàn nhẫn, anh giận dữ thốt lên những lời cay nghiệt như “Không phải lỗi lầm mà là một tội ác” và “Cần phải xử bắn cô”.
- Hòa: Cô cúi mặt, giọng nói nhỏ, run rẩy, đôi mắt ngấn lệ, thể hiện rõ sự hối hận trước việc dẫn sai đường.
Câu hỏi 3: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 44)
Hình dung về quang cảnh Kiên và Hà đi qua
Gợi ý trả lời:
Khung cảnh hiện lên với sự thanh bình và thơ mộng: “mặt nước sáng bạc lấp lánh”, “dòng sông cất giọng thì thầm”, không gian xanh tươi, mát mẻ, tiếng xào xạc êm dịu của dòng sông và cây cối.
Câu hỏi 4: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 45)
Suy nghĩ về tình đồng đội giữa Kiên và Hòa
Gợi ý trả lời:
Tình đồng đội giữa Kiên và Hòa thật thắm thiết, họ luôn nghĩ cho nhau, sẵn sàng chia sẻ khó khăn và hy sinh. Hình ảnh đẹp đẽ, thiêng liêng của tình đồng chí được khắc họa qua chi tiết “Họ ngồi tựa vào nhau như thế một lúc nữa”.
Câu hỏi 6: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 45)
Chú ý cách tác giả quan sát, miêu tả toán lính Mỹ
Gợi ý trả lời:
Tác giả miêu tả toán lính Mỹ một cách tỉ mỉ và chi tiết: “Tên lính Mỹ đi đầu là một tên lính da đen mặc áo giáp, đầu đội mũ sắt bọc lưới, chân đi bốt đờ xô, tay nắm đầu sợi dây da”, theo sau là “một tên da đen cởi trần, băng đạn vắt kín đôi vai lực lưỡng”.
Câu hỏi 7: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 46)
Theo dõi phản ứng và hành động của Hòa và Kiên
Gợi ý trả lời:
- Kiên nắm chặt quả lựu đạn trong tay, lòng đầy căng thẳng, lo lắng và run rẩy khi suy nghĩ về những gì có thể xảy ra.
- Hòa âm thầm trườn tới, nhanh chóng bắn vào con chó săn của địch. Con chó lao tới nhưng bị trúng thêm hai phát đạn từ Hòa.
Câu hỏi 8: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 47)
Chú ý tâm trạng và hành động của Kiên
Gợi ý trả lời:
- Kiên đã tiêu diệt ít nhất một nửa số lính Mỹ đang tập trung.
- Anh giữ im lặng tuyệt đối, gần như nín thở, nấp kín sau lùm cây ở rìa rừng.
- Kiên nhẹ nhàng tra lại chốt an toàn cho quả lựu đạn, rồi từ từ lùi lại, bò rút đi.
- Khi bóng tối buông xuống, Kiên trở về chỗ khe cạn với cảm giác an toàn.
Câu hỏi 9: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 47)
Chú ý sự thay đổi của thời gian
Gợi ý trả lời:
Thời gian quay ngược lại quá khứ, Kiên bắt đầu hồi tưởng lại những hình ảnh mà trước đây trí nhớ anh đã cố quên đi. Những ký ức kinh hoàng giờ đây chỉ còn lại sự buồn bã mênh mang trong tâm hồn anh.
Sau khi đọc
Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 48)
Những chi tiết, sự kiện nào trong đoạn trích Ánh sáng cứu rỗi cho thấy tình thế hiểm nghèo của Kiên và đồng đội. Trong tình thế đó, Kiên đã có phản ứng ra sao?
Gợi ý trả lời:
Tình thế hiểm nghèo và phản ứng của Kiên:
- Sau khi bị quân địch bao vây hai lần, đơn vị của Kiên đã bị tan rã, phân tán thành từng nhóm nhỏ vừa phải chiến đấu vừa phải tìm cách thoát thân. Trên đường rút lui, nhóm của Kiên tình cờ gặp một đoàn binh khác cũng đã kiệt quệ về sức lực. Dù không muốn, Kiên buộc phải gia nhập đoàn binh đó.
- Trong tình huống không có bản đồ hay địa bàn, họ chỉ có thể dựa vào sự chỉ dẫn của Hòa. Tuy nhiên, do quá căng thẳng, Hòa đã dẫn cả nhóm đi lạc đường. Điều này khiến Kiên vô cùng tức giận, anh quát tháo Hòa bằng giọng khàn đặc và đầy hung dữ.
- Khi gặp toán lính Mỹ hung ác cùng với con chó béc giê săn mồi, Kiên cảm thấy sợ hãi tột độ, lòng anh trở nên tê dại, vừa lo lắng vừa run rẩy trước tình huống nguy hiểm này.
Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 48)
Nêu diễn biến tâm trạng và hành động của Kiên và Hòa khi đối mặt với toán lính Mỹ. Vì sao Kiên và Hòa có những phản ứng khác nhau khi đối mặt với kẻ thù?
Gợi ý trả lời:
- Diễn biến tâm trạng và hành động khi đối mặt với toán lính Mỹ: Khi đối diện với nguy hiểm, Kiên nắm chặt quả lựu đạn trong tay, lòng đầy lo lắng, thấp thỏm và run rẩy khi suy nghĩ về tình thế hiểm nghèo trước mắt. Trái lại, Hòa tỏ ra bình tĩnh hơn, cô lặng lẽ trườn tới lấy súng và bắn vào con chó đánh hơi của địch. Khi con chó lao đến, Hòa không hề sợ hãi mà tiếp tục bắn thêm hai phát đạn vào nó. Sau đó, Hòa dũng cảm đánh lạc hướng kẻ thù, dẫn dụ chúng rời xa Kiên và tránh khỏi con đường dẫn tới khe cạn.
- Nguyên nhân của sự khác biệt trong phản ứng: Sự khác biệt trong hành động của Kiên và Hòa bắt nguồn từ tình đồng chí sâu sắc và sự hy sinh vì nhau. Hòa không ngần ngại đánh đổi bản thân để bảo vệ đồng đội, quyết tâm dẫn dụ địch để Kiên có thể sống sót. Trong khi đó, Kiên nhận ra tầm quan trọng của việc có người quay về để dẫn đường cho những đồng đội bị thương đang chờ đợi sự cứu giúp, và anh hiểu rằng sự sống còn của họ phụ thuộc vào quyết định dũng cảm của Hòa.
Câu hỏi 3: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 48)
Nhận xét về cốt truyện và cách kể chuyện của Bảo Ninh qua đoạn trích trên.
Gợi ý trả lời:
- Cốt truyện: Đoạn trích có cốt truyện hấp dẫn, nổi bật với nhiều tình huống bất ngờ, lôi cuốn người đọc qua từng dòng cảm xúc. Qua những câu chuyện này, tác giả đã khắc họa rõ nét tính cách của các nhân vật, đồng thời tôn vinh tình đồng chí sắt son, tinh thần đoàn kết và những nghĩa cử cao đẹp trên chiến trường.
- Cách kể chuyện: Bảo Ninh sử dụng cách kể chuyện độc đáo với ngôi kể thứ ba, chủ yếu thông qua điểm nhìn của nhân vật Kiên. Nhờ cách kể này, những tình huống tưởng chừng như rời rạc, không liên quan lại kết nối, bổ trợ lẫn nhau, tạo nên chiều sâu và ý nghĩa cho tác phẩm.
Câu hỏi 4: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 48)
Tại sao kỉ niệm về Hòa là “kỉ niệm bi thảm, thương tâm và hiểm nghèo nhất” trong kí ức chiến tranh của Kiên? Em có nhận xét gì về nhân vật Hòa?
Gợi ý trả lời:
- Kỉ niệm về Hòa: Lẽ ra kỉ niệm về Hòa phải là một biểu tượng đẹp của tình đồng chí bền chặt và sâu sắc. Tuy nhiên, với Kiên, hình ảnh của Hòa lại luôn gắn liền với nỗi ám ảnh về sự hy sinh bi thảm của cô. Đó là một mất mát to lớn trong tâm hồn anh, và khoảnh khắc mong manh giữa sự sống và cái chết càng làm cho hình ảnh của Hòa – cô gái giao liên dũng cảm – in sâu vào trí nhớ của anh.
- Nhận xét về Hòa: Hòa là một cô gái dũng cảm, nhanh nhẹn và kiên cường. Sự dũng cảm của cô thể hiện qua việc sẵn sàng nhận lỗi và đối mặt với hậu quả khi bị Kiên trách mắng vì dẫn sai đường. Cô không ngần ngại hy sinh bản thân để bảo vệ đồng đội, không sợ hãi trước cái chết đang rình rập nơi rừng sâu núi thẳm.
Câu hỏi 5: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 48)
Suy nghĩ, cảm nhận của Kiên về chiến tranh và sự hy sinh của đồng đội như thế nào? Em ấn tượng với cảm nghĩ nào nhất? Vì sao?
Gợi ý trả lời:
- Về chiến tranh: Kiên nhìn nhận chiến tranh như một cơn ác mộng, tàn phá mọi thứ, để lại nỗi ám ảnh không bao giờ phai mờ. Chiến tranh hiện lên với gương mặt ghê tởm và sự tàn bạo vô nhân đạo.
- Về sự hy sinh của đồng đội: Sự hy sinh của đồng đội là nỗi đau dai dẳng trong lòng Kiên, nhưng đồng thời cũng là nguồn sức mạnh giúp anh tiếp tục sống. Anh biết rằng tình đồng đội đã cứu rỗi và giữ anh tồn tại.
- Ấn tượng nhất: Em ấn tượng với cách Kiên cảm nhận về chiến tranh, bởi nó cho thấy rằng nỗi đau và ám ảnh của chiến tranh không chỉ dừng lại khi hòa bình đến, mà còn mãi gắn liền với tâm hồn những người lính, dù trong cuộc sống hòa bình.
Câu hỏi 6: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 48)
Nhan đề Ánh sáng cứu rỗi có liên hệ với chủ đề của đoạn trích không? Hãy nêu một nhan đề khác cho đoạn trích.
Gợi ý trả lời:
- Liên hệ với chủ đề: Nhan đề Ánh sáng cứu rỗi có liên quan chặt chẽ với chủ đề của đoạn trích. “Ánh sáng” tượng trưng cho hy vọng, cho điều tốt đẹp. “Ánh sáng cứu rỗi” chính là tia hy vọng và niềm tin, giúp con người vượt qua bóng tối của tâm hồn, khỏi những ám ảnh khốc liệt của chiến tranh.
- Nhan đề khác: Những ký ức không quên; Cô gái giao liên dũng cảm; Tình đồng chí.
Với những hướng dẫn soạn bài Ánh sáng cứu rỗi Ngữ văn 12 tập 2 Cánh diều chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của bài học này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.