Hướng dẫn soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông (Trích) chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Hướng dẫn học bài

Câu 1: Sông Hương vùng thượng lưu được tác giả miêu tả như thế nào ? Những hình ảnh, chi tiết, những liên tưởng và thủ pháp nghệ thuật nào cho thấy nét riêng trong lối viết kí của tác giả ?

Trong tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông, sông Hương được nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường miêu tả với vẻ đẹp đa dạng, phong phú, mang những đặc trưng riêng của vùng thượng lưu.

Trước hết, sông Hương mang vẻ đẹp hoang dại, trữ tình. Sông Hương như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại, “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, rồi đột ngột cuộn xoáy thành những con sóng bạc đầu cuồn cuộn giữa lòng Trường Sơn”. Sông Hương mang vẻ đẹp của một bản trường ca của rừng già, rầm rộ, mãnh liệt, đầy sức mạnh.

Tiếp đó, sông Hương mang vẻ đẹp dịu dàng, thơ mộng. Khi rời khỏi dãy Trường Sơn hùng vĩ, sông Hương như được “trở về với chính mình”, mang vẻ đẹp dịu dàng, thơ mộng của một thiếu nữ. Sông Hương uốn mình theo những đường cong mềm mại, “như một điệu slow tình tứ”, “uốn lượn theo những đường cong thật mềm mại, như một dải lụa mềm mại”, “uốn mình theo những đường cong thật mềm mại, như một dải lụa mềm mại”. Sông Hương hiền hòa, dịu dàng, như một thiếu nữ đang tuổi xuân thì.

Cuối cùng, sông Hương mang vẻ đẹp tâm hồn của người con gái Huế. Sông Hương là “người con gái đẹp của đất nước ta, trong dịu dàng và tinh tế, nhưng cũng rất đa tình và sâu sắc”. Sông Hương mang vẻ đẹp của một người con gái Huế, dịu dàng, tinh tế, nhưng cũng rất đa tình và sâu sắc.

Những hình ảnh, chi tiết, những liên tưởng và thủ pháp nghệ thuật nào cho thấy nét riêng trong lối viết kí của tác giả ?

Trong đoạn văn miêu tả sông Hương vùng thượng lưu, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường đã sử dụng nhiều hình ảnh, chi tiết, những liên tưởng và thủ pháp nghệ thuật đặc sắc, thể hiện nét riêng trong lối viết kí của mình.

• Sử dụng nhiều hình ảnh, chi tiết đặc sắc: Sông Hương được ví như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại, một bản trường ca của rừng già, một dải lụa mềm mại, một người con gái đẹp của đất nước ta.
• Sử dụng nhiều liên tưởng độc đáo: Sông Hương được liên tưởng đến “cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”, “bản trường ca của rừng già”, “dải lụa mềm mại”, “người con gái đẹp của đất nước ta”.
• Sử dụng ngôn ngữ giàu chất thơ, nhạc, họa: Ngôn ngữ trong đoạn văn miêu tả sông Hương vùng thượng lưu giàu chất thơ, nhạc, họa, tạo nên những câu văn đẹp, giàu hình ảnh, âm thanh, màu sắc.

Nét riêng trong lối viết kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường thể hiện ở sự kết hợp hài hòa giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa hiện thực và lãng mạn. Nhà văn đã sử dụng nhiều hình ảnh, chi tiết, những liên tưởng độc đáo, ngôn ngữ giàu chất thơ, nhạc, họa để thể hiện vẻ đẹp của sông Hương vùng thượng lưu. Đồng thời, nhà văn cũng thể hiện những suy tưởng, cảm xúc, tình yêu của mình đối với dòng sông.

Câu 2: Đoạn tả sông Hương chảy xuôi về đồng bằng và ngoại vi thành phố bộc lộ những phẩm chất nào trong ngòi bút của tác giả ? Hiệu quả thẩm mĩ của lối viết đó ?

Đoạn tả sông Hương chảy xuôi về đồng bằng và ngoại vi thành phố trong tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những đoạn văn hay nhất của tác phẩm. Đoạn văn thể hiện những phẩm chất độc đáo trong ngòi bút của tác giả, đồng thời tạo nên hiệu quả thẩm mĩ cao.

Những phẩm chất độc đáo trong ngòi bút của tác giả

• Tác giả có vốn tri thức phong phú, sâu sắc về lịch sử, địa lý, văn hóa, nghệ thuật. Đoạn văn tả sông Hương chảy xuôi về đồng bằng và ngoại vi thành phố đã thể hiện rõ vốn tri thức này của tác giả. Tác giả đã sử dụng kiến thức về địa lý để miêu tả sông Hương uốn mình theo những đường cong mềm mại, uyển chuyển, như một dải lụa xanh mềm mại, hiền hòa. Tác giả cũng sử dụng kiến thức về lịch sử, văn hóa để liên tưởng sông Hương như “người con gái đẹp của đất nước ta, trong dịu dàng và tinh tế, nhưng cũng rất đa tình và sâu sắc”.
• Tác giả có khả năng quan sát tinh tế, nhạy cảm và có trí tưởng tượng phong phú. Tác giả đã quan sát sông Hương từ nhiều góc độ, từ nhiều tầm cao khác nhau, từ thượng lưu đến trung lưu, đến hạ lưu, từ xa đến gần, để thấy được vẻ đẹp đa dạng, phong phú của dòng sông. Tác giả cũng có trí tưởng tượng phong phú, liên tưởng sông Hương như một bản trường ca của rừng già, một dải lụa mềm mại, một người con gái đẹp của đất nước ta.
• Tác giả có khả năng sử dụng ngôn ngữ giàu chất thơ, nhạc, họa. Ngôn ngữ trong đoạn văn tả sông Hương chảy xuôi về đồng bằng và ngoại vi thành phố giàu chất thơ, nhạc, họa, tạo nên những câu văn đẹp, giàu hình ảnh, âm thanh, màu sắc.

Hiệu quả thẩm mĩ của lối viết

Lối viết của tác giả trong đoạn văn tả sông Hương chảy xuôi về đồng bằng và ngoại vi thành phố đã tạo nên hiệu quả thẩm mĩ cao, thể hiện ở những điểm sau:

• Khơi gợi cảm xúc, ấn tượng sâu sắc cho người đọc. Đoạn văn đã vẽ lên bức tranh sông Hương tuyệt đẹp, vừa hùng vĩ, vừa dịu dàng, thơ mộng. Bức tranh ấy đã khơi gợi trong lòng người đọc những cảm xúc, ấn tượng sâu sắc, khó quên.
• Giúp người đọc hiểu rõ hơn về vẻ đẹp của sông Hương. Đoạn văn đã thể hiện vẻ đẹp đa dạng, phong phú của sông Hương, từ vẻ đẹp hoang dại, trữ tình ở thượng lưu, đến vẻ đẹp dịu dàng, thơ mộng ở trung lưu, đến vẻ đẹp hùng vĩ, tráng lệ ở hạ lưu.
• Thể hiện tình yêu, sự gắn bó của tác giả với dòng sông quê hương. Đoạn văn thể hiện rõ tình yêu, sự gắn bó của tác giả với dòng sông quê hương. Tác giả đã dành cho dòng sông những lời lẽ trân trọng, yêu thương, như thể dòng sông là một người con gái đẹp của đất nước ta.

Nhìn chung, đoạn tả sông Hương chảy xuôi về đồng bằng và ngoại vi thành phố trong tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường là một đoạn văn hay, thể hiện những phẩm chất độc đáo trong ngòi bút của tác giả, đồng thời tạo nên hiệu quả thẩm mĩ cao.

Câu 3: Sông Hương khi chảy vào thành phố Huế có nét đặc trưng gì ? Phát hiện của tác giả về nét riêng biệt của dòng sông cho thấy những điều gì trong tình cảm của tác giả với xứ Huế và dòng sông ?

Sông Hương khi chảy vào thành phố Huế có nét đặc trưng là:

• Sông Hương mang vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng, mang đậm dấu ấn của văn hóa Huế. Sông Hương uốn mình theo những đường cong mềm mại, uyển chuyển, như một dải lụa xanh mềm mại, hiền hòa. Sông Hương cũng mang vẻ đẹp tinh tế, sâu sắc, như một người con gái Huế.
• Sông Hương là một nhân vật trữ tình, có linh hồn và tâm hồn. Sông Hương mang vẻ đẹp vừa hùng vĩ, vừa dịu dàng, thơ mộng. Sông Hương cũng mang vẻ đẹp tâm hồn của người con gái Huế, dịu dàng, tinh tế, nhưng cũng rất đa tình và sâu sắc.

Phát hiện của tác giả về nét riêng biệt của dòng sông cho thấy những điều sau trong tình cảm của tác giả với xứ Huế và dòng sông:

• Tác giả có tình yêu sâu sắc với xứ Huế và dòng sông. Tác giả đã dành cho dòng sông những lời lẽ trân trọng, yêu thương, như thể dòng sông là một người con gái đẹp của đất nước ta.
• Tác giả có vốn tri thức phong phú, sâu sắc về lịch sử, địa lý, văn hóa, nghệ thuật. Tác giả đã sử dụng vốn tri thức này để miêu tả dòng sông một cách sâu sắc, tinh tế.
• Tác giả có khả năng quan sát tinh tế, nhạy cảm và có trí tưởng tượng phong phú. Tác giả đã quan sát dòng sông từ nhiều góc độ, từ nhiều tầm cao khác nhau, để thấy được vẻ đẹp đa dạng, phong phú của dòng sông.

Cụ thể, tác giả đã phát hiện ra rằng sông Hương khi chảy vào thành phố Huế mang vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng, mang đậm dấu ấn của văn hóa Huế. Điều này thể hiện tình yêu sâu sắc của tác giả với xứ Huế và dòng sông. Tác giả đã dành cho dòng sông những lời lẽ trân trọng, yêu thương, như thể dòng sông là một người con gái đẹp của đất nước ta. Đồng thời, phát hiện này cũng cho thấy vốn tri thức phong phú, sâu sắc về lịch sử, địa lý, văn hóa, nghệ thuật của tác giả. Tác giả đã sử dụng vốn tri thức này để miêu tả dòng sông một cách sâu sắc, tinh tế.

Câu 4: Tác giả đã tô đậm những phẩm chất gì của sông Hưong trong lịch sử và thơ ca ? Phân tích cách nhìn độc đáo mang tính phát hiện của tác giả.

Trong tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông, tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường đã tô đậm những phẩm chất của sông Hương trong lịch sử và thơ ca, đó là:

• Sông Hương là một dòng sông lịch sử. Sông Hương đã chứng kiến biết bao thăng trầm của lịch sử dân tộc, từ buổi đầu dựng nước đến ngày nay. Sông Hương đã chảy qua bao chiến trường ác liệt, ghi dấu những chiến công oanh liệt của dân tộc. Sông Hương cũng là chứng nhân của những đổi thay của đất nước, từ một đất nước phong kiến đến một đất nước xã hội chủ nghĩa.
• Sông Hương là một dòng sông thơ mộng. Sông Hương mang vẻ đẹp dịu dàng, thơ mộng, mang đậm dấu ấn của văn hóa Huế. Sông Hương uốn mình theo những đường cong mềm mại, uyển chuyển, như một dải lụa xanh mềm mại, hiền hòa. Sông Hương cũng mang vẻ đẹp tinh tế, sâu sắc, như một người con gái Huế.

Cách nhìn độc đáo mang tính phát hiện của tác giả trong việc tô đậm những phẩm chất của sông Hương trong lịch sử và thơ ca được thể hiện ở những điểm sau:

• Tác giả đã có cách nhìn toàn diện, bao quát, không chỉ dừng lại ở vẻ đẹp bề ngoài của dòng sông. Tác giả đã nhìn nhận sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử, văn hóa, nghệ thuật của dân tộc. Điều này đã giúp tác giả khắc họa được những phẩm chất sâu sắc, bền vững của dòng sông.
• Tác giả đã có cách nhìn tinh tế, sâu sắc, phát hiện ra những vẻ đẹp tiềm ẩn của dòng sông. Tác giả đã phát hiện ra vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng của sông Hương ngay cả khi dòng sông chảy vào thành phố Huế. Điều này đã giúp tác giả khắc họa được vẻ đẹp đa dạng, phong phú của dòng sông.
• Tác giả đã sử dụng ngôn ngữ giàu chất thơ, nhạc, họa để thể hiện vẻ đẹp của dòng sông. Ngôn ngữ của tác giả giàu hình ảnh, âm thanh, màu sắc, tạo nên những câu văn đẹp, giàu sức gợi. Điều này đã giúp tác giả khắc họa được vẻ đẹp của dòng sông một cách sinh động, hấp dẫn.

Có thể nói, cách nhìn độc đáo mang tính phát hiện của tác giả đã góp phần làm nên thành công của tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông. Tác phẩm đã cho người đọc thấy một vẻ đẹp mới mẻ, sâu sắc của sông Hương, một vẻ đẹp gắn liền với lịch sử, văn hóa, nghệ thuật của dân tộc.

Câu 5: Qua đoạn trích, anh (chị) có nhận xét gì về nét riêng trong vãn phong của tác giả ?

Qua đoạn trích, có thể nhận thấy nét riêng trong văn phong của tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường là sự kết hợp hài hòa giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa hiện thực và lãng mạn.

• Chất trí tuệ được thể hiện ở vốn tri thức phong phú, sâu sắc của tác giả về lịch sử, địa lý, văn hóa, nghệ thuật. Tác giả đã sử dụng vốn tri thức này để miêu tả dòng sông một cách sâu sắc, tinh tế. Ví dụ, khi miêu tả sông Hương ở thượng lưu, tác giả đã sử dụng kiến thức về địa lý để miêu tả sông Hương uốn mình theo những đường cong mềm mại, uyển chuyển, như một dải lụa xanh mềm mại, hiền hòa. Tác giả cũng sử dụng kiến thức về lịch sử, văn hóa để liên tưởng sông Hương như “người con gái đẹp của đất nước ta, trong dịu dàng và tinh tế, nhưng cũng rất đa tình và sâu sắc”.
• Chất trữ tình được thể hiện ở tình yêu sâu sắc của tác giả đối với dòng sông quê hương. Tác giả đã dành cho dòng sông những lời lẽ trân trọng, yêu thương, như thể dòng sông là một người con gái đẹp của đất nước ta. Ví dụ, khi miêu tả sông Hương ở ngoại vi thành phố, tác giả đã viết: “Sông Hương đã trở thành một người con gái dịu dàng, tinh tế, nhưng cũng rất đa tình và sâu sắc”.
• Sự kết hợp hài hòa giữa hiện thực và lãng mạn được thể hiện ở việc tác giả vừa miêu tả những vẻ đẹp hiện thực của dòng sông, vừa phát hiện ra những vẻ đẹp tiềm ẩn của dòng sông. Ví dụ, khi miêu tả sông Hương ở thượng lưu, tác giả đã viết: “Rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí hiểm, rồi đột ngột cuộn xoáy thành những con sóng bạc đầu cuồn cuộn giữa lòng Trường Sơn”. Đây là những vẻ đẹp hiện thực của sông Hương. Tuy nhiên, tác giả cũng phát hiện ra vẻ đẹp tiềm ẩn của dòng sông khi viết: “Sông Hương là một bản trường ca của rừng già”.

Sự kết hợp hài hòa giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa hiện thực và lãng mạn đã tạo nên nét riêng trong văn phong của tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường. Nét riêng này đã góp phần làm nên thành công của tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông.

Luyện tập

Đoạn văn mà tôi tâm đắc nhất trong bài bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông là đoạn văn tả sông Hương chảy qua thành phố Huế. Đoạn văn này thể hiện rõ nét những phẩm chất của sông Hương, đồng thời thể hiện tình yêu sâu sắc của tác giả đối với dòng sông quê hương.

Về ý tưởng, đoạn văn thể hiện một cách sâu sắc vẻ đẹp dịu dàng, thơ mộng của sông Hương khi chảy qua thành phố Huế. Sông Hương như một người con gái dịu dàng, tinh tế, nhưng cũng rất đa tình và sâu sắc. Sông Hương uốn mình theo những đường cong mềm mại, uyển chuyển, như một dải lụa xanh mềm mại, hiền hòa. Sông Hương cũng mang vẻ đẹp tinh tế, sâu sắc, như một người con gái Huế.

Về hình ảnh, đoạn văn sử dụng nhiều hình ảnh đẹp, giàu sức gợi. Tác giả đã sử dụng hình ảnh so sánh, nhân hóa để miêu tả vẻ đẹp của sông Hương. Ví dụ, tác giả đã so sánh sông Hương như một người con gái dịu dàng, tinh tế, như một dải lụa xanh mềm mại, hiền hòa. Tác giả cũng nhân hóa sông Hương như một người con gái đang xuôi dòng về với thành phố, như một người con gái đang hẹn hò với thành phố, như một người con gái đang hiến dâng cho thành phố.

Về ngôn ngữ, đoạn văn sử dụng ngôn ngữ giàu chất thơ, nhạc, họa. Ngôn ngữ của đoạn văn giàu hình ảnh, âm thanh, màu sắc, tạo nên những câu văn đẹp, giàu sức gợi. Ví dụ, tác giả đã viết: “Sông Hương đã trở thành một người con gái dịu dàng, tinh tế, nhưng cũng rất đa tình và sâu sắc. Sông Hương đã tìm được cho mình một đường đi, một đời sống riêng, nhưng vẫn mang nặng mối tình sâu nặng với Huế”. Câu văn này sử dụng nhiều hình ảnh đẹp, giàu sức gợi, như “người con gái”, “dịu dàng, tinh tế”, “đa tình và sâu sắc”, “đường đi”, “đời sống riêng”, “mối tình sâu nặng”. Câu văn cũng sử dụng nhiều biện pháp tu từ, như so sánh, nhân hóa, điệp từ,… tạo nên những câu văn đẹp, giàu sức gợi.

Tóm lại, đoạn văn tả sông Hương chảy qua thành phố Huế là một đoạn văn hay, thể hiện rõ nét những phẩm chất của sông Hương, đồng thời thể hiện tình yêu sâu sắc của tác giả đối với dòng sông quê hương.

Với những hướng dẫn soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông (Trích) chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.