Soạn bài Tự Tình - Ngữ Văn Lớp 11

Hướng dẫn soạn bài Tự Tình chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Hướng dẫn đọc bài

Câu 1 (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

Bốn câu thơ đầu trong bài thơ Tự tình 2 của Hồ Xuân Hương cho thấy tác giả đang cảm thấy buồn tủi, chán chường và cô đơn.

• Câu 1: “Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn”

Câu thơ mở đầu bằng hình ảnh tiếng trống canh dồn dập, vang vọng trong đêm khuya. Tiếng trống canh gợi lên không gian vắng lặng, tĩnh mịch của đêm khuya. Đồng thời, tiếng trống canh cũng gợi lên cảm giác thời gian đang trôi qua một cách nhanh chóng, không ngừng nghỉ.

• Câu 2: “Trơ cái hồng nhan với nước non”

Hình ảnh “cái hồng nhan” (mặt đẹp) được đặt trong hai từ “trơ” và “nước non” đã tạo nên sự đối lập, tương phản. “Trơ” có nghĩa là trơ trọi, cô đơn, không có ai bên cạnh. Hình ảnh này đã thể hiện tâm trạng cô đơn, lạc lõng của tác giả.

• Câu 3: “Chén rượu hương đưa say lại tỉnh”

Hình ảnh “chén rượu” trong câu thơ này có thể được hiểu theo hai nghĩa. Thứ nhất, “chén rượu” có thể là một vật dụng để giải khuây, giúp tác giả quên đi nỗi buồn. Thứ hai, “chén rượu” cũng có thể là một vật dụng để tác giả thể hiện tâm trạng của mình. Trong trường hợp này, “chén rượu” đã thể hiện tâm trạng buồn tủi, chán chường của tác giả.

• Câu 4: “Người say lại tỉnh lại say”

Câu thơ cuối cùng của đoạn trích tiếp tục diễn tả tâm trạng buồn tủi, chán chường của tác giả. Tác giả uống rượu để giải khuây, nhưng rượu chỉ khiến cho nỗi buồn của tác giả càng trở nên rõ ràng hơn.

Tóm lại, bốn câu thơ đầu trong bài thơ Tự 2 đã thể hiện tâm trạng buồn tủi, chán chường và cô đơn của Hồ Xuân Hương. Tâm trạng này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, có thể là do hoàn cảnh sống, do tình duyên trắc trở, hoặc do những suy tư, trăn trở về cuộc đời.

Câu 2 (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

Câu thơ 5 và 6 trong bài thơ Tự tình 2 của Hồ Xuân Hương diễn tả tâm trạng, thái độ của nhà thơ như sau:

• Câu 5: “Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại”

Câu thơ sử dụng điệp ngữ “xuân đi xuân lại” để diễn tả sự tuần hoàn của thời gian. Thời gian cứ trôi qua một cách nhanh chóng, không ngừng nghỉ, nhưng tuổi xuân của con người thì lại rất ngắn ngủi. Điều này khiến cho tác giả cảm thấy chán chường, xót xa.

• Câu 6: “Mảnh tình san sẻ tí con con”

Câu thơ sử dụng hình ảnh “mảnh tình san sẻ” để diễn tả tình duyên của tác giả. Tình duyên của tác giả chỉ là “mảnh tình”, nhỏ bé, mong manh, không có được trọn vẹn. Điều này khiến cho tác giả cảm thấy buồn tủi, cô đơn.

Tóm lại, câu thơ 5 và 6 trong bài thơ Tự 2 đã thể hiện tâm trạng chán chường, xót xa và cô đơn của Hồ Xuân Hương. Tác giả cảm thấy chán chường trước sự tuần hoàn của thời gian, xót xa trước tình duyên trắc trở của mình và cô đơn trước sự thiếu vắng của tình yêu.

Ngoài ra, ta cũng có thể thấy được sự táo bạo, mạnh mẽ trong cách thể hiện tâm trạng của Hồ Xuân Hương. Tác giả không ngần ngại bộc lộ những cảm xúc, suy tư của mình, kể cả những cảm xúc tiêu cực như chán chường, xót xa, cô đơn. Điều này đã thể hiện cá tính mạnh mẽ, dám nghĩ dám làm của Hồ Xuân Hương.

Câu 3 (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

Hai câu cuối của tác phẩm Tự tình 2 của Hồ Xuân Hương nói lên tâm sự của tác giả về tình duyên trắc trở, lận đận.

• Câu 7: “Năm thì mười hoạ mới gặp gỡ”

Câu thơ sử dụng cụm từ “năm thì mười hoạ” để diễn tả sự hiếm hoi, khó khăn của việc gặp gỡ được người tri kỉ. Điều này cho thấy tác giả đã phải trải qua nhiều khó khăn, trắc trở trong tình duyên.

• Câu 8: “Lòng này gửi gió mây xa khơi”

Câu thơ sử dụng hình ảnh “gió mây xa khơi” để diễn tả tâm trạng buồn tủi, cô đơn của tác giả. Tác giả gửi gắm tình cảm của mình vào gió mây, mong rằng tình cảm đó sẽ được người tri kỉ thấu hiểu, đáp lại.

Tóm lại, hai câu cuối của tác phẩm Tự 2 đã thể hiện tâm trạng buồn tủi, cô đơn và khát khao tình yêu của Hồ Xuân Hương. Tác giả đã phải trải qua nhiều khó khăn, trắc trở trong tình duyên, nhưng vẫn luôn khát khao được gặp gỡ được người tri kỉ, thấu hiểu và đáp lại tình cảm của mình.

Ngoài ra, hai câu thơ cuối của tác phẩm cũng thể hiện sự táo bạo, mạnh mẽ trong cách thể hiện tâm trạng của Hồ Xuân Hương. Tác giả không ngần ngại bộc lộ những cảm xúc, suy tư của mình, kể cả những cảm xúc tiêu cực như buồn tủi, cô đơn. Điều này đã thể hiện cá tính mạnh mẽ, dám nghĩ dám làm của Hồ Xuân Hương.

Câu 4 (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

Bài thơ Tự tình 2 của Hồ Xuân Hương là một trong những bài thơ nổi tiếng nhất của bà. Bài thơ thể hiện tâm trạng buồn tủi, cô đơn và khát khao tình yêu của tác giả.

Bài thơ được chia làm hai đoạn:

Đoạn 1: (Bốn câu đầu)

Bốn câu thơ đầu của bài thơ đã thể hiện tâm trạng buồn tủi, cô đơn của Hồ Xuân Hương.

• Câu 1: “Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn”

Tiếng trống canh dồn dập, vang vọng trong đêm khuya đã gợi lên không gian vắng lặng, tĩnh mịch của đêm khuya. Đồng thời, tiếng trống canh cũng gợi lên cảm giác thời gian đang trôi qua một cách nhanh chóng, không ngừng nghỉ.

• Câu 2: “Trơ cái hồng nhan với nước non”

Hình ảnh “cái hồng nhan” (mặt đẹp) được đặt trong hai từ “trơ” và “nước non” đã tạo nên sự đối lập, tương phản. “Trơ” có nghĩa là trơ trọi, cô đơn, không có ai bên cạnh. Hình ảnh này đã thể hiện tâm trạng cô đơn, lạc lõng của tác giả.

• Câu 3: “Chén rượu hương đưa say lại tỉnh”

Hình ảnh “chén rượu” trong câu thơ này có thể được hiểu theo hai nghĩa. Thứ nhất, “chén rượu” có thể là một vật dụng để giải khuây, giúp tác giả quên đi nỗi buồn. Thứ hai, “chén rượu” cũng có thể là một vật dụng để tác giả thể hiện tâm trạng của mình. Trong trường hợp này, “chén rượu” đã thể hiện tâm trạng buồn tủi, chán chường của tác giả.

• Câu 4: “Người say lại tỉnh lại say”

Câu thơ cuối cùng của đoạn trích tiếp tục diễn tả tâm trạng buồn tủi, chán chường của tác giả. Tác giả uống rượu để giải khuây, nhưng rượu chỉ khiến cho nỗi buồn của tác giả càng trở nên rõ ràng hơn.

Đoạn 2: (Bốn câu cuối)

Bốn câu thơ cuối của bài thơ đã thể hiện tâm trạng buồn tủi, cô đơn và khát khao tình yêu của Hồ Xuân Hương.

• Câu 5: “Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại”

Câu thơ sử dụng điệp ngữ “xuân đi xuân lại” để diễn tả sự tuần hoàn của thời gian. Thời gian cứ trôi qua một cách nhanh chóng, không ngừng nghỉ, nhưng tuổi xuân của con người thì lại rất ngắn ngủi. Điều này khiến cho tác giả cảm thấy chán chường, xót xa.

• Câu 6: “Mảnh tình san sẻ tí con con”

Câu thơ sử dụng hình ảnh “mảnh tình san sẻ” để diễn tả tình duyên của tác giả. Tình duyên của tác giả chỉ là “mảnh tình”, nhỏ bé, mong manh, không có được trọn vẹn. Điều này khiến cho tác giả cảm thấy buồn tủi, cô đơn.

• Câu 7: “Năm thì mười hoạ mới gặp gỡ”

Câu thơ sử dụng cụm từ “năm thì mười hoạ” để diễn tả sự hiếm hoi, khó khăn của việc gặp gỡ được người tri kỉ. Điều này cho thấy tác giả đã phải trải qua nhiều khó khăn, trắc trở trong tình duyên.

• Câu 8: “Lòng này gửi gió mây xa khơi”

Câu thơ sử dụng hình ảnh “gió mây xa khơi” để diễn tả tâm trạng buồn tủi, cô đơn của tác giả. Tác giả gửi gắm tình cảm của mình vào gió mây, mong rằng tình cảm đó sẽ được người tri kỉ thấu hiểu, đáp lại.

Tóm lại, bài thơ Tự tình 2 của Hồ Xuân Hương đã thể hiện tâm trạng buồn tủi, cô đơn và khát khao tình yêu của tác giả. Tác giả đã phải trải qua nhiều khó khăn, trắc trở trong tình duyên, nhưng vẫn luôn khát khao được gặp gỡ được người tri kỉ, thấu hiểu và đáp lại tình cảm của mình.

Ngoài ra, bài thơ cũng thể hiện sự táo bạo, mạnh mẽ trong cách thể hiện tâm trạng của Hồ Xuân Hương. Tác giả không ngần ngại bộc lộ những cảm xúc, suy tư của mình, kể cả những cảm xúc tiêu cực như buồn tủi, cô đơn. Điều này đã thể hiện cá tính.

Luyện tập

Câu 1 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

Sự giống nhau giữa Tự tình 1 và Tự tình 2 của Hồ Xuân Hương

• Thể thơ: Cả hai bài thơ đều được viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật.
• Chủ đề: Cả hai bài thơ đều thể hiện tâm trạng buồn tủi, cô đơn và khát khao tình yêu của tác giả.
• Nghệ thuật: Cả hai bài thơ đều sử dụng ngôn ngữ giản dị, tự nhiên, giàu hình ảnh, cảm xúc, thể hiện tài năng và cá tính của Hồ Xuân Hương.

Sự khác nhau giữa Tự tình 1 và Tự tình 2 của Hồ Xuân Hương

• Tâm trạng:
  • Tự tình 1: Tâm trạng buồn tủi, cô đơn, chán chường trước cảnh vật thiên nhiên và sự tàn phai của thời gian.
  • Tự tình 2: Tâm trạng buồn tủi, cô đơn, khát khao tình yêu, nhưng cũng thể hiện sự mạnh mẽ, kiên cường của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
• Nội dung:
  • Tự tình 1: Tâm trạng buồn tủi, cô đơn của người phụ nữ trước cảnh vật thiên nhiên và sự tàn phai của thời gian.
  • Tự tình 2: Tâm trạng buồn tủi, cô đơn, khát khao tình yêu và khát vọng được giải thoát của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
• Nghệ thuật:
  • Tự tình 1: Sử dụng ngôn ngữ giản dị, tự nhiên, giàu hình ảnh, cảm xúc, thể hiện tài năng và cá tính của Hồ Xuân Hương.
  • Tự tình 2: Sử dụng ngôn ngữ táo bạo, mạnh mẽ, thể hiện cá tính và khát vọng giải thoát của Hồ Xuân Hương.

Kết luận

Tự tình 1 và Tự tình 2 là hai bài thơ nổi tiếng của Hồ Xuân Hương, thể hiện tâm trạng buồn tủi, cô đơn và khát khao tình yêu của tác giả. Tuy nhiên, hai bài thơ cũng có những điểm khác nhau về tâm trạng, nội dung và nghệ thuật. Điều này đã góp phần làm nên giá trị của hai bài thơ và thể hiện tài năng, cá tính của Hồ Xuân Hương.
Câu 2 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 1):

– Học sinh luyện tập học thuộc và đọc diễn cảm bài Tự tình II

Với những hướng dẫn soạn bài Soạn bài Tự Tình chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.