Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ - Ngữ văn 9

Hướng dẫn soạn bài Mùa xuân nho nhỏ – Ngữ văn 9 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Đọc – Hiểu Văn Bản

Câu 1: Đọc nhiều lần bài thơ và tìm hiểu mạch cảm xúc trong bài (gợi ý : từ cảm xúc về thiên nhiên, đất nước dẫn đến suy nghĩ, ước nguyện của tác giả). Từ việc nhận ra mạch cảm xúc, hãy nêu bố cục của bài thơ.

Mạch cảm xúc của bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải có thể được chia thành hai phần:

Phần 1 (hai khổ thơ đầu): Cảm xúc trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên và đất nước.

Mở đầu bài thơ, nhà thơ Thanh Hải đã phác họa bức tranh mùa xuân thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy sức sống:

Mọc giữa dòng sông xanh

Một bông hoa tím biếc

Ơi con chim chiền chiện

Hót chi mà tha thiết

Chỉ bằng hai câu thơ, nhà thơ đã khắc họa thành công hình ảnh bông hoa tím biếc đang khoe sắc giữa dòng sông xanh. Bông hoa ấy mang một vẻ đẹp giản dị, mộc mạc nhưng cũng không kém phần tươi tắn, rực rỡ. Tiếng hót của chú chim chiền chiện cũng mang theo bao nhiêu niềm vui, sự náo nức của mùa xuân.

Không chỉ dừng lại ở đó, nhà thơ còn mở rộng tầm nhìn để cảm nhận mùa xuân của đất nước:

Nam ai, Nam bình

Nghe điệu dân ca thênh tàng

Nghe gọi, sông núi vọng tình

Tiếng hát ai trong ngõ?

Âm thanh của điệu dân ca Nam ai, Nam bình cất lên như gọi mời, như thúc giục mọi người hãy cùng hòa mình vào mùa xuân của đất nước. Tiếng hát ấy vọng về từ sông núi, từ những ngõ nhỏ, từ khắp mọi nơi trên đất nước. Nó mang theo bao nhiêu niềm vui, niềm tự hào về một đất nước đang trên đà phát triển, đang vươn mình ra biển lớn.

Từ những cảm xúc trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên và đất nước, nhà thơ Thanh Hải đã có những suy nghĩ, ước nguyện chân thành:

Phần 2 (hai khổ thơ cuối): Suy nghĩ, ước nguyện của tác giả.

Trước vẻ đẹp của mùa xuân, nhà thơ Thanh Hải cảm thấy mình thật nhỏ bé, tầm thường. Nhưng chính từ đó, nhà thơ lại có những suy nghĩ, ước nguyện chân thành:

Ta làm con chim hót

Ta làm một cành hoa

Ta nhập vào hòa ca

Một nốt trầm xao xuyến

Nhà thơ muốn làm một con chim hót, một cành hoa để góp vào bản hòa ca của mùa xuân. Đó là một ước nguyện giản dị nhưng cũng rất cao cả. Ước nguyện ấy thể hiện tâm hồn yêu đời, yêu cuộc sống, muốn cống hiến cho đất nước của nhà thơ.

Cuối cùng, nhà thơ Thanh Hải đã khép lại bài thơ bằng những lời tâm niệm tha thiết:

Một mùa xuân nho nhỏ

Lặng lẽ dâng cho đời

Dù là tuổi hai mươi

Dù là khi tóc bạc

“Mùa xuân nho nhỏ” là một bài thơ hay, thể hiện tình yêu thiên nhiên, đất nước và ước nguyện cống hiến của nhà thơ Thanh Hải. Bài thơ đã để lại trong lòng người đọc nhiều cảm xúc sâu lắng.

Bố cục của bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” có thể được chia như sau:

• Mở bài (hai khổ thơ đầu): Cảm xúc trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên và đất nước.
• Thân bài (hai khổ thơ cuối): Suy nghĩ, ước nguyện của tác giả.

Như vậy, mạch cảm xúc của bài thơ là từ cảm xúc trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên và đất nước dẫn đến suy nghĩ, ước nguyện của tác giả.

Câu 2: Mùa xuân của thiên nhiên, đất nước đã được miêu tả như thế nào qua những hình ảnh, màu sắc, âm thanh trong hai khổ thơ đầu ?

Mùa xuân của thiên nhiên, đất nước đã được miêu tả một cách tươi đẹp, tràn đầy sức sống qua những hình ảnh, màu sắc, âm thanh trong hai khổ thơ đầu của bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của nhà thơ Thanh Hải.

Mùa xuân thiên nhiên

Mở đầu bài thơ, nhà thơ đã phác họa bức tranh mùa xuân thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy sức sống:

Mọc giữa dòng sông xanh

Một bông hoa tím biếc

Ơi con chim chiền chiện

Hót chi mà tha thiết

Chỉ bằng hai câu thơ, nhà thơ đã khắc họa thành công hình ảnh bông hoa tím biếc đang khoe sắc giữa dòng sông xanh. Bông hoa ấy mang một vẻ đẹp giản dị, mộc mạc nhưng cũng không kém phần tươi tắn, rực rỡ. Màu tím biếc của bông hoa như hòa quyện với màu xanh của dòng sông, tạo nên một bức tranh thiên nhiên hài hòa, tươi đẹp. Tiếng hót của chú chim chiền chiện cũng mang theo bao nhiêu niềm vui, sự náo nức của mùa xuân.

Hình ảnh bông hoa tím biếc được nhà thơ chọn lọc một cách tinh tế. Màu tím biếc là màu của hoa lục bình, một loài hoa mọc nhiều ở đồng bằng Bắc Bộ. Màu tím biếc ấy mang một vẻ đẹp dịu dàng, đằm thắm, tượng trưng cho vẻ đẹp của quê hương, đất nước. Tiếng hót của chú chim chiền chiện cũng là một âm thanh đặc trưng của mùa xuân. Tiếng hót ấy như tiếng reo vui của mùa xuân, mang theo bao nhiêu niềm vui, niềm hy vọng.

Mùa xuân đất nước

Không chỉ dừng lại ở đó, nhà thơ còn mở rộng tầm nhìn để cảm nhận mùa xuân của đất nước:

Nam ai, Nam bình

Nghe điệu dân ca thênh tàng

Nghe gọi, sông núi vọng tình

Tiếng hát ai trong ngõ?

Âm thanh của điệu dân ca Nam ai, Nam bình cất lên như gọi mời, như thúc giục mọi người hãy cùng hòa mình vào mùa xuân của đất nước. Tiếng hát ấy vọng về từ sông núi, từ những ngõ nhỏ, từ khắp mọi nơi trên đất nước. Nó mang theo bao nhiêu niềm vui, niềm tự hào về một đất nước đang trên đà phát triển, đang vươn mình ra biển lớn.

Hình ảnh “Nam ai, Nam bình” là hai làn điệu dân ca nổi tiếng của xứ Huế. Âm thanh của điệu dân ca ấy mang theo bao nhiêu tình cảm, nỗi niềm của con người. Tiếng hát ấy như tiếng reo vui của mùa xuân, mang theo bao nhiêu niềm vui, niềm hy vọng cho một tương lai tươi sáng của đất nước.

Như vậy, hai khổ thơ đầu của bài thơ đã vẽ nên một bức tranh mùa xuân tươi đẹp, tràn đầy sức sống của thiên nhiên, đất nước. Bức tranh ấy được vẽ nên bằng những hình ảnh, màu sắc, âm thanh giản dị nhưng cũng rất tinh tế. Qua đó, ta thấy được tình yêu thiên nhiên, đất nước sâu sắc của nhà thơ Thanh Hải.

Cảm xúc của tác giả trước vẻ đẹp và sức sống của mùa xuân đất nước

Trước vẻ đẹp và sức sống của mùa xuân thiên nhiên, đất nước, nhà thơ Thanh Hải đã bày tỏ niềm vui, niềm hạnh phúc, niềm tự hào:

Ôi! Sức sống mới của đất trời

Làm sao có thể cân đong đo đếm

Màu tím biếc say đắm lòng người

Một nốt trầm xao xuyến

Tiếng chim chiền chiện hót véo von, điệu dân ca Nam ai, Nam bình vang vọng như thôi thúc nhà thơ phải cất lên tiếng hát của mình. Nhà thơ muốn làm một con chim hót, một cành hoa để góp vào bản hòa ca của mùa xuân. Đó là một ước nguyện giản dị nhưng cũng rất cao cả. Ước nguyện ấy thể hiện tâm hồn yêu đời, yêu cuộc sống, muốn cống hiến cho đất nước của nhà thơ.

Như vậy, hai khổ thơ đầu của bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” đã thể hiện tình yêu thiên nhiên, đất nước sâu sắc của nhà thơ Thanh Hải. Đồng thời, bài thơ cũng thể hiện ước nguyện cống hiến cho đất nước của nhà thơ.

Câu 3: Phân tích đoạn thơ “Ta làm con chim hót… Dù là khi tóc bạc” (chú ý những hình ảnh biểu tượng, từ ngữ và cách diễn đạt rất gợi cảm thể hiện một ước nguyện chân thành của tác giả). Đoạn thơ ấy gợi cho em những cảm nghĩ gì về ý nghĩa cuộc sống của mỗi con người ?
Đoạn thơ “Ta làm con chim hót… Dù là khi tóc bạc” trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của nhà thơ Thanh Hải là một đoạn thơ rất hay và ý nghĩa. Đoạn thơ thể hiện ước nguyện chân thành của tác giả muốn được cống hiến cho cuộc đời, cho đất nước.

Ở khổ thơ đầu, nhà thơ Thanh Hải đã sử dụng hình ảnh “con chim hót” và “cành hoa” để thể hiện ước nguyện của mình. Hình ảnh “con chim hót” là một hình ảnh rất đẹp và ý nghĩa. Chim hót là biểu tượng của âm nhạc, của tiếng ca. Nó mang đến cho con người niềm vui, niềm hạnh phúc. Nhà thơ muốn làm một con chim hót để góp vào bản hòa ca của cuộc đời, góp tiếng ca của mình cho cuộc sống thêm tươi đẹp.

Hình ảnh “cành hoa” cũng là một hình ảnh rất đẹp. Hoa là biểu tượng của cái đẹp, của sự sống. Nhà thơ muốn làm một cành hoa để tô điểm cho cuộc đời, để mang đến cho con người niềm vui, niềm yêu thương.

Hai hình ảnh “con chim hót” và “cành hoa” được nhà thơ sử dụng rất khéo léo và tinh tế. Hai hình ảnh ấy thể hiện ước nguyện của tác giả một cách giản dị nhưng cũng rất cao cả.

Ở khổ thơ thứ hai, nhà thơ Thanh Hải đã sử dụng hình ảnh “nốt trầm xao xuyến” để thể hiện ước nguyện của mình. Nốt trầm là nốt nhạc thấp, nhưng nó lại có thể tạo nên một bản nhạc hay, một giai điệu đẹp. Nhà thơ muốn mình là một nốt trầm trong bản hòa ca của cuộc đời. Nốt trầm ấy tuy nhỏ bé, giản dị nhưng lại có thể góp phần làm nên vẻ đẹp của bản hòa ca.

Ước nguyện của nhà thơ Thanh Hải thật giản dị nhưng cũng rất cao cả. Ước nguyện ấy thể hiện tâm hồn yêu đời, yêu cuộc sống, muốn cống hiến cho đất nước của nhà thơ.

Đoạn thơ ấy gợi cho em những cảm nghĩ sâu sắc về ý nghĩa cuộc sống của mỗi con người. Cuộc sống là một món quà quý giá mà tạo hóa ban tặng cho mỗi người. Mỗi người hãy sống sao cho có ý nghĩa, có ích cho bản thân, cho gia đình và xã hội. Mỗi người hãy là một nốt nhạc trong bản hòa ca của cuộc đời, góp phần làm nên vẻ đẹp của cuộc sống.

Câu 4: Bài thơ có nhạc điệu trong sáng, thiết tha, gợi cảm, gần gũi với dân ca. Những yếu tố như thể thơ, cách ngắt nhịp, gieo vần, điệp ngữ,… đã được sử dụng như thế nào để tạo được nhạc điệu ấy ?
Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của nhà thơ Thanh Hải có nhạc điệu trong sáng, thiết tha, gợi cảm, gần gũi với dân ca. Những yếu tố như thể thơ, cách ngắt nhịp, gieo vần, điệp ngữ,… đã được sử dụng một cách khéo léo và tinh tế để tạo nên nhạc điệu ấy.

Thể thơ

Bài thơ được viết theo thể thơ năm chữ, một thể thơ rất quen thuộc trong dân ca. Thể thơ này có nhịp điệu nhẹ nhàng, uyển chuyển, rất phù hợp với những cảm xúc thiết tha, bồi hồi của nhà thơ.

Cách ngắt nhịp

Bài thơ được ngắt nhịp một cách linh hoạt, tạo nên sự hài hòa giữa nhịp điệu của thơ và nhịp điệu của cuộc sống. Trong hai khổ thơ đầu, nhà thơ thường ngắt nhịp 2/3, 4/3, tạo nên nhịp điệu nhẹ nhàng, êm ái. Ở hai khổ thơ cuối, nhà thơ thường ngắt nhịp 4/2, 3/3, tạo nên nhịp điệu mạnh mẽ, hào hùng.

Gieo vần

Bài thơ được gieo vần liền mạch, tạo nên sự liền mạch, trôi chảy cho bài thơ. Vần thơ được lựa chọn rất phù hợp với nội dung của bài thơ, tạo nên sự hài hòa, thống nhất.

Điệp ngữ

Bài thơ sử dụng nhiều điệp ngữ, tạo nên sự nhấn mạnh, tạo ấn tượng cho người đọc. Điệp ngữ “ta làm” được lặp lại hai lần trong hai khổ thơ cuối, thể hiện ước nguyện tha thiết của nhà thơ. Điệp ngữ “dù là” được lặp lại ba lần, thể hiện ý chí kiên cường, bất khuất của nhà thơ.

Tóm lại, những yếu tố như thể thơ, cách ngắt nhịp, gieo vần, điệp ngữ,… đã được sử dụng một cách khéo léo và tinh tế để tạo nên nhạc điệu trong sáng, thiết tha, gợi cảm, gần gũi với dân ca của bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”.

Câu 5: Em hiểu thế nào về nhan đề Mùa xuân nho nhỏ ? Hãy nêu chủ đề của bài thơ.
Nhan đề “Mùa xuân nho nhỏ”

Nhan đề “Mùa xuân nho nhỏ” là một sáng tạo độc đáo của nhà thơ Thanh Hải. Nhan đề ấy vừa mang tính khái quát, vừa mang tính cụ thể.

Về mặt khái quát, nhan đề “Mùa xuân nho nhỏ” thể hiện khát vọng sống mãnh liệt, khát vọng cống hiến cho đời của nhà thơ. Mùa xuân là một mùa đẹp nhất trong năm, là biểu tượng của sự sống, của sức sống mới. Nhà thơ muốn sống như mùa xuân, sống đẹp, sống có ích cho đời.

Về mặt cụ thể, nhan đề “Mùa xuân nho nhỏ” còn thể hiện ước nguyện của nhà thơ muốn được góp một phần nhỏ bé của mình vào mùa xuân của đất nước, của cuộc đời. Hình ảnh “nho nhỏ” thể hiện sự khiêm nhường, giản dị nhưng cũng rất chân thành, cao cả của nhà thơ.

Chủ đề của bài thơ

Chủ đề của bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” là tình yêu thiên nhiên, đất nước và ước nguyện cống hiến cho đời của nhà thơ Thanh Hải.

Tình yêu thiên nhiên, đất nước của nhà thơ được thể hiện qua những hình ảnh đẹp đẽ, tươi mới của mùa xuân thiên nhiên, đất nước. Nhà thơ đã sử dụng những hình ảnh, màu sắc, âm thanh rất giản dị nhưng cũng rất tinh tế để vẽ nên bức tranh mùa xuân tươi đẹp, tràn đầy sức sống.

Ước nguyện cống hiến cho đời của nhà thơ được thể hiện qua hai khổ thơ cuối của bài thơ. Nhà thơ muốn làm một con chim hót, một cành hoa, một nốt trầm xao xuyến để góp vào bản hòa ca của cuộc đời. Ước nguyện ấy tuy giản dị nhưng cũng rất cao cả, thể hiện tâm hồn yêu đời, yêu cuộc sống, muốn cống hiến cho đất nước của nhà thơ.

Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” là một bài thơ hay, giàu ý nghĩa. Bài thơ đã để lại trong lòng người đọc nhiều cảm xúc sâu lắng.

Luyện Tập

Viết một đoạn văn bình một khổ thơ trong bài mà em thích.

Khổ thơ cuối của bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” là một khổ thơ hay và ý nghĩa, thể hiện ước nguyện cống hiến của nhà thơ Thanh Hải.

Ở khổ thơ này, nhà thơ đã sử dụng hai hình ảnh “con chim hót” và “cành hoa” để thể hiện ước nguyện của mình. Hình ảnh “con chim hót” là một hình ảnh rất đẹp và ý nghĩa. Chim hót là biểu tượng của âm nhạc, của tiếng ca. Nó mang đến cho con người niềm vui, niềm hạnh phúc. Nhà thơ muốn làm một con chim hót để góp vào bản hòa ca của cuộc đời, góp tiếng ca của mình cho cuộc sống thêm tươi đẹp.

Hình ảnh “cành hoa” cũng là một hình ảnh rất đẹp. Hoa là biểu tượng của cái đẹp, của sự sống. Nhà thơ muốn làm một cành hoa để tô điểm cho cuộc đời, để mang đến cho con người niềm vui, niềm yêu thương.

Hai hình ảnh “con chim hót” và “cành hoa” được nhà thơ sử dụng rất khéo léo và tinh tế. Hai hình ảnh ấy thể hiện ước nguyện của tác giả một cách giản dị nhưng cũng rất cao cả.

Không chỉ vậy, ở khổ thơ này, nhà thơ còn sử dụng hình ảnh “nốt trầm xao xuyến” để thể hiện ước nguyện của mình. Nốt trầm là nốt nhạc thấp, nhưng nó lại có thể tạo nên một bản nhạc hay, một giai điệu đẹp. Nhà thơ muốn mình là một nốt trầm trong bản hòa ca của cuộc đời. Nốt trầm ấy tuy nhỏ bé, giản dị nhưng lại có thể góp phần làm nên vẻ đẹp của bản hòa ca.

Ước nguyện của nhà thơ Thanh Hải thật giản dị nhưng cũng rất cao cả. Ước nguyện ấy thể hiện tâm hồn yêu đời, yêu cuộc sống, muốn cống hiến cho đất nước của nhà thơ.

Khổ thơ cuối của bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” đã để lại trong lòng người đọc nhiều cảm xúc sâu lắng. Bài thơ đã khơi dậy trong mỗi chúng ta tình yêu thiên nhiên, đất nước và khát vọng cống hiến cho đời.

Với những hướng dẫn soạn bài Mùa xuân nho nhỏ – Ngữ văn 9 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.