Hướng dẫn soạn bài Thời gian – Cánh diều lớp 12 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.
Chuẩn bị
Yêu cầu (trang 72 SGK Ngữ văn 12 Tập 2):
– Tìm hiểu và ghi lại những thông tin cần thiết về nhà thơ Văn Cao để vận dụng vào đọc hiểu bài thơ “Thời gian.”
– Đọc trước bài thơ “Thời gian” và ghi lại những cảm nhận đầu tiên của em về tác phẩm.
– Hãy nhớ lại một trải nghiệm khó quên về vai trò của thời gian đối với cuộc sống của em hoặc những người xung quanh.
– Em nghĩ gì về ý nghĩa của những câu nói sau:
- “Một giờ không phải một giờ, đó là một chiếc bình đầy hương vị, âm thanh, dự kiến và hoàn cảnh.” (Marcel Proust)
- “Đừng đi qua thời gian mà không để lại dấu vết.” (Cantauzene)
Gợi ý trả lời:
*Tác giả Văn Cao:
- Văn Cao (1923 – 1995), tên thật là Nguyễn Văn Cao, là một nhà thơ, nhạc sĩ và họa sĩ nổi tiếng. Quê quán của ông ở Nam Định, nhưng ông lớn lên và bắt đầu sự nghiệp sáng tác tại Hải Phòng.
- Văn Cao có tài năng đa dạng, nổi bật trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là âm nhạc và hội họa. Ban đầu, ông sáng tác nhiều nhạc phẩm tiền chiến, sau đó chuyển sang viết văn. Các tác phẩm của ông đều được đánh giá cao trong nền văn học Việt Nam.
*Cảm nhận đầu tiên về tác phẩm “Thời gian”:
Bài thơ “Thời gian” được viết bằng thể thơ tự do, giúp tác giả dễ dàng bày tỏ tâm tư, tình cảm. Ngôn ngữ thơ giản dị, súc tích nhưng để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Qua bài thơ, tác giả truyền tải thông điệp rằng nghệ thuật và tình yêu là những giá trị vượt thời gian, luôn tồn tại và không bao giờ bị lụi tàn, ngay cả trong dòng chảy vô tận của thời gian.
*Vai trò của thời gian đối với cuộc sống:
Thời gian là một yếu tố vô hình nhưng vô cùng quý giá trong cuộc sống. Một lần, em đọc được tin về một người thanh niên không may qua đời vì đột quỵ, và điều đó khiến em nhận ra sự mong manh của cuộc sống. Chỉ cần vài phút trôi qua có thể quyết định cả một sinh mạng. Điều này đã khiến em tỉnh ngộ về việc phải biết trân trọng thời gian, không để nó trôi qua lãng phí. Mỗi người cần phải tận dụng khoảng thời gian hữu hạn của mình để làm những điều có ý nghĩa, đóng góp giá trị tốt đẹp cho xã hội.
*Ý nghĩa của những câu nói:
- “Một giờ không phải một giờ, đó là một chiếc bình đầy hương vị, âm thanh, dự kiến và hoàn cảnh.” Câu nói này nhắc nhở chúng ta rằng mỗi khoảnh khắc đều chứa đựng nhiều cảm xúc, trải nghiệm và tình huống khác nhau. Thời gian không chỉ đơn thuần là dòng chảy mà còn là nơi lưu giữ những kỷ niệm, hương vị của cuộc sống.
- “Đừng đi qua thời gian mà không để lại dấu vết.” Câu nói này khuyên chúng ta hãy sống một cuộc đời có ý nghĩa. Thời gian trôi qua sẽ trở nên vô nghĩa nếu chúng ta không để lại bất kỳ dấu ấn nào. Vì vậy, hãy tận dụng thời gian để làm những việc có ích, để cuộc sống trở nên đáng sống và đáng nhớ.
Đọc hiểu
Nội dung chính: Bài thơ khắc họa dòng chảy bất tận của thời gian, mang theo bao ký ức vui buồn. Trước thời gian, con người trở nên nhỏ bé, dễ lụi tàn, nhưng có những giá trị vượt thời gian vẫn mãi trường tồn: tình yêu và nghệ thuật. Những giá trị này không bị cuốn trôi, mà vẫn tồn tại vững bền, bất chấp sự bào mòn của thời gian.
Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 73)
Thời gian được hình dung như thế nào?
Gợi ý trả lời:
Thời gian được hình dung như một dòng chảy liên tục, luôn thay đổi và không bao giờ ngừng lại. Con người không thể nắm bắt thời gian, và khi nó trôi qua, sẽ không bao giờ quay trở lại. Thời gian mang theo sức mạnh tàn phá, khiến lá xanh rồi cũng héo úa, và những kỷ niệm dần phai mờ theo năm tháng.
Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 73)
Chú ý những hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng trong 6 dòng thơ cuối
Gợi ý trả lời:
- Những câu thơ và bài hát tượng trưng cho nghệ thuật, “còn xanh” ngụ ý sự trường tồn, mãi mãi mang giá trị và vẻ đẹp bất diệt.
- Đôi mắt em tượng trưng cho vẻ đẹp của con người và tình yêu.
- Hai giếng nước biểu tượng cho sự trong lành, lấp lánh và đầy sức sống, đại diện cho vẻ đẹp tinh khiết và dạt dào sinh lực.
Sau khi đọc
Câu hỏi 1: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 73)
Dòng thơ đầu tiên cho thấy tác giả có cảm nhận như thế nào về thời gian?
Gợi ý trả lời:
Câu thơ “thời gian qua kẽ tay” là một hình ảnh đầy ám ảnh, gợi lên sự tương phản giữa cái vô hình của thời gian và cái hữu hình của thực tại. Không ai có thể níu giữ được thời gian, và trước sự trôi qua lặng lẽ nhưng không ngừng của nó, tác giả không khỏi bùi ngùi, tiếc nuối. Cảm giác xót xa trước sự phù du của cuộc đời, khi từng khoảnh khắc trôi đi mà không thể nào lấy lại, khiến tác giả nhận ra sự mong manh và ngắn ngủi của kiếp người.
Câu hỏi 2: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 73)
Thời gian có ảnh hưởng như thế nào đến thế giới tự nhiên nói chung và nhân vật trữ tình nói riêng? Ảnh hưởng đó đem lại cảm xúc gì?
Gợi ý trả lời:
- Thời gian mang trong mình sức mạnh tàn phá ghê gớm, không gì trong thế giới tự nhiên có thể thoát khỏi sự tác động của nó. Những chiếc lá xanh tươi rồi cũng sẽ héo úa, tàn phai theo thời gian.
- Đối với nhân vật trữ tình, thời gian làm cho kỷ niệm, hồi ức dần rơi rụng, tựa như những viên sỏi rơi “trong lòng giếng cạn” – một hình ảnh so sánh độc đáo gợi lên âm thanh khô khan, nặng nề, và cảm giác cằn cỗi, thiếu sức sống. Sự ngắt dòng đột ngột trong bài thơ thể hiện sự dồn nén của cảm xúc khi con người đối diện với sự khắc nghiệt của thời gian.
- Ảnh hưởng của thời gian khiến tác giả tràn đầy nuối tiếc, mang trong lòng một nỗi buồn khó tả. Tuy nhiên, chính điều này lại làm cho con người càng trân trọng và nhận ra giá trị quý giá của từng khoảnh khắc trong cuộc sống.
Câu hỏi 3: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 73)
Hình ảnh “câu thơ”, “bài hát” tượng trưng cho điều gì? Việc lặp lại các từ “Riêng”, “còn xanh” cho thấy suy nghĩ của tác giả về mối tương quan giữa thời gian và ý nghĩa của những hình ảnh đó như thế nào?
Gợi ý trả lời:
Hình ảnh “câu thơ” và “bài hát” tượng trưng cho nghệ thuật, đại diện cho những giá trị tinh thần và văn hóa bất diệt.
Việc lặp lại các từ “Riêng” và “còn xanh” cho thấy niềm tin mãnh liệt của tác giả vào sự trường tồn của nghệ thuật. Dù thời gian có thể làm phai mờ mọi thứ, nhưng nghệ thuật với vẻ đẹp và giá trị của nó vẫn mãi xanh tươi, không bị bào mòn. Từ “riêng” lặp đi lặp lại như một lời khẳng định đầy sức nặng rằng, trước dòng chảy vô tình của thời gian, nghệ thuật vẫn giữ được vị thế vĩnh hằng và không thể bị lãng quên.
Câu hỏi 4: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 73)
Em hiểu dụng ý của nhà thơ trong hai dòng thơ cuối thế nào? Hãy giải thích cách hiểu của em.
Gợi ý trả lời:
Hình ảnh đôi mắt xuất hiện trong hai dòng thơ cuối như một biểu tượng cho cửa sổ tâm hồn, nơi phản chiếu tình yêu sâu đậm. Tình yêu, vốn là nguồn cội của những điều kỳ diệu, là chất xúc tác tạo nên sự thăng hoa trong nghệ thuật. Hình ảnh “như hai giếng nước” tượng trưng cho sự trong trẻo, tinh khiết và tràn đầy sức sống. Dù thời gian có mang lại đắng cay, nghiệt ngã, tình yêu vẫn kiên cường tồn tại, vĩnh hằng và bất tử.
Câu hỏi 5: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 73)
Hãy chỉ ra các biểu hiện của thơ có yếu tố tượng trưng trong bài thơ Thời gian và nhận xét về tác dụng của các yếu tố ấy trong việc thể hiện nội dung tác phẩm.
Gợi ý trả lời:
Biểu hiện của yếu tố tượng trưng:
- Bài thơ sử dụng hệ thống hình ảnh mang tính tượng trưng cao như: chiếc lá khô, tiếng sỏi rơi trong lòng giếng cạn, đôi mắt, và hai giếng nước. Đây là những hình ảnh cụ thể, hữu hình nhưng lại chứa đựng những ý nghĩa sâu xa.
- Những hình ảnh này hướng đến những ý niệm trừu tượng và triết lý sâu sắc về bản chất của thế giới và con người, như thời gian, nghệ thuật, tình yêu, và sự đối lập giữa sự tàn phá của thời gian với sự trường tồn của những giá trị tinh thần.
Tác dụng:
- Các yếu tố tượng trưng đã giúp tác giả truyền tải những suy tư sâu sắc và gửi gắm thông điệp mang tính nhân văn cao cả. Những hình ảnh tượng trưng không chỉ làm cho bài thơ thêm phần phong phú mà còn tạo nên một không gian suy ngẫm cho người đọc về giá trị của thời gian và những gì thực sự quý giá trong cuộc sống.
- Tác phẩm trở thành một lời nhắc nhở ý nghĩa về thời gian, truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ độc giả và khuyến khích họ tìm kiếm và trân trọng những giá trị bền vững trong cuộc sống.
Câu hỏi 6: (SGK Ngữ văn 12 Tập 2 – Trang 73)
Bài thơ đem đến cho em những suy nghiệm gì về cuộc sống?
Gợi ý trả lời:
Bài thơ khơi dậy trong em những suy nghĩ sâu sắc về ý nghĩa của cuộc sống. Thời gian trôi qua không bao giờ dừng lại, và tuổi trẻ, dù tươi đẹp, cũng chỉ là một khoảnh khắc ngắn ngủi trong dòng chảy ấy. Chính vì thế, từng phút giây trong đời cần được trân trọng và sống một cách ý nghĩa. Nếu chúng ta không biết sống trọn vẹn và tạo dựng giá trị cho cuộc sống, thì thời gian sẽ vô tình cuốn đi tất cả. Bài thơ nhắc nhở em rằng cần phải tận hưởng từng khoảnh khắc, tìm kiếm và nuôi dưỡng hạnh phúc đích thực, để cuộc đời không trôi qua một cách lãng phí.
Với những hướng dẫn soạn bài Thời gian – Cánh diều lớp 12 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.