Hướng dẫn soạn bài Sóng chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

Hướng dẫn đọc bài 

1. Nhận xét về âm điệu, nhịp điệu bài thơ. Âm điệu, nhịp điệu đó được tạo nên bởi những yếu tố nào?

Âm điệu, nhịp điệu là một trong những yếu tố quan trọng tạo nên sức hấp dẫn của bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh. Âm điệu, nhịp điệu của bài thơ được tạo nên bởi nhiều yếu tố, trong đó có thể kể đến:

• Thể thơ năm chữ: Thể thơ năm chữ với âm điệu uyển chuyển, mềm mại, phù hợp với nội dung trữ tình của bài thơ.
• Cách ngắt nhịp linh hoạt: Bài thơ sử dụng nhiều cách ngắt nhịp khác nhau, tạo nên sự biến đổi nhịp điệu, mang lại cảm giác mới mẻ, lôi cuốn cho người đọc.
• Sử dụng các biện pháp tu từ: Các biện pháp tu từ như điệp ngữ, so sánh, ẩn dụ,… cũng góp phần tạo nên âm điệu, nhịp điệu của bài thơ.

Cụ thể, âm điệu, nhịp điệu của bài thơ Sóng có thể được phân tích như sau:

• Thể thơ năm chữ: Thể thơ năm chữ với âm điệu uyển chuyển, mềm mại, phù hợp với nội dung trữ tình của bài thơ. Âm điệu ấy thể hiện ở việc tận dụng tối đa các âm vần mở, tạo nên cảm giác bay bổng, phóng khoáng. Ngoài ra, thể thơ năm chữ cũng phù hợp với việc thể hiện những cảm xúc, suy tư của nhân vật trữ tình, vừa sâu lắng, vừa dạt dào.
• Cách ngắt nhịp linh hoạt: Bài thơ sử dụng nhiều cách ngắt nhịp khác nhau, tạo nên sự biến đổi nhịp điệu, mang lại cảm giác mới mẻ, lôi cuốn cho người đọc. Ví dụ:
  • Nhịp 2/3: “Em đâu biết rằng em yêu anh/ Bằng thuở nào, trong thuở nào”
  • Nhịp 4/2: “Làm sao cắt nghĩa được tình yêu/ Có khó khăn gì đâu một buổi chiều”
  • Nhịp 3/2: “Có lẽ tình yêu là thế/ Nên em mới trở về tìm anh”
• Sử dụng các biện pháp tu từ: Các biện pháp tu từ như điệp ngữ, so sánh, ẩn dụ,… cũng góp phần tạo nên âm điệu, nhịp điệu của bài thơ. Ví dụ:
  • Điệp ngữ: “Em/ Là sóng/ Là gió/ Là mây/ Là hoa/ Là cây”
  • So sánh: “Tình yêu em rộng lớn bao la/ Như biển cả mênh mông”
  • Ẩn dụ: “Tình yêu là sóng/ Là gió/ Là mây/ Là hoa/ Là cây”

Có thể nói, âm điệu, nhịp điệu của bài thơ Sóng là một trong những yếu tố quan trọng góp phần tạo nên thành công của tác phẩm. Âm điệu, nhịp điệu ấy đã góp phần thể hiện những cảm xúc, suy tư của nhân vật trữ tình, đồng thời mang lại cho người đọc những cảm nhận sâu sắc về tình yêu.

2. Hình tượng bao trùm xuyên suốt bài thơ là hình tượng sóng. Mạch liên kết các khổ thơ là những khám phá liên tục về sóng. Hãy phân tích hình tượng này.

Hình tượng sóng là hình tượng trung tâm xuyên suốt bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh. Hình tượng sóng được sử dụng như một biểu tượng của tình yêu, thể hiện những khám phá, suy tư của tác giả về tình yêu.

Hình tượng sóng có những đặc điểm nổi bật sau:

• Sóng là một hiện tượng tự nhiên của vũ trụ, có sự vận động, biến đổi không ngừng. Sóng có thể là “dữ dội và dịu êm”, có thể “ồn ào và lặng lẽ”, có thể “cồn cào và tha thiết”, có thể “sóng bắt đầu từ gió” nhưng cũng có thể “sóng tự lòng mình”. Sự vận động, biến đổi của sóng cũng giống như những cung bậc cảm xúc của tình yêu. Tình yêu có lúc dữ dội, mãnh liệt, có lúc dịu êm, sâu lắng, có lúc ồn ào, náo nhiệt, có lúc lặng lẽ, trầm lắng. Tình yêu cũng có thể bắt nguồn từ những tác động bên ngoài, nhưng cũng có thể xuất phát từ chính con tim mỗi người.

• Sóng là một hiện tượng tự nhiên của vũ trụ, có sự hòa hợp với thiên nhiên. Sóng là “nỗi khát vọng của tình yêu”, là “con sóng dưới lòng sâu”, là “con sóng trên mặt nước”. Sóng luôn gắn liền với biển cả, là một phần của biển cả. Sự hòa hợp của sóng với biển cả cũng giống như sự hòa hợp của tình yêu với cuộc đời. Tình yêu là một phần tất yếu của cuộc sống, là nguồn sức mạnh giúp con người vượt qua mọi khó khăn, thử thách.

• Sóng là một hiện tượng tự nhiên của vũ trụ, có sự trường tồn, bất diệt. Sóng “đã qua rồi một thời biền biệt”, “cũng đã qua rồi những ngày không nói”, nhưng sóng vẫn “vẫn vỗ” mãi. Sự trường tồn, bất diệt của sóng cũng giống như sự trường tồn, bất diệt của tình yêu. Tình yêu là một thứ tình cảm cao đẹp, luôn tồn tại trong trái tim mỗi con người, vượt qua mọi thử thách, gian nan.

Hình tượng sóng được sử dụng trong bài thơ đã góp phần thể hiện những khám phá, suy tư của tác giả về tình yêu. Tình yêu là một thứ tình cảm thiêng liêng, cao đẹp, có sức mạnh vô biên. Tình yêu có thể mang đến cho con người những cảm xúc, trải nghiệm tuyệt vời nhất. Tình yêu cũng có thể mang đến cho con người những nỗi đau, mất mát. Tuy nhiên, dù có gì đi nữa, tình yêu vẫn luôn là một thứ tình cảm đáng trân trọng, đáng gìn giữ.

Hình tượng sóng còn thể hiện sự khát khao, mong muốn được yêu và được yêu của người phụ nữ. Qua hình tượng sóng, người phụ nữ muốn bày tỏ những cảm xúc, suy tư của mình về tình yêu. Người phụ nữ muốn được yêu một cách mãnh liệt, nồng nàn, nhưng cũng muốn được yêu một cách nhẹ nhàng, sâu lắng. Người phụ nữ muốn được yêu một cách trọn vẹn, thủy chung, nhưng cũng muốn được yêu một cách tự do, phóng khoáng.

Hình tượng sóng là một hình tượng đẹp, độc đáo, giàu sức gợi. Hình tượng sóng đã góp phần làm nên thành công của bài thơ Sóng.

3. Giữa “sóng” và “em” trong bài thơ có quan hệ như thế nào? Anh chị có nhận xét gì về kết cấu bài thơ? Người phụ nữ đang yêu tìm thấy sự tương đồng giữa các trạng thái tâm hồn mình với những con sóng. Hãy chỉ ra sự tương đồng đó.

Giữa “sóng” và “em” trong bài thơ Sóng có mối quan hệ tương đồng, bổ sung, đồng hiện.

• Tương đồng: Cả “sóng” và “em” đều là những hiện tượng tự nhiên, có sự vận động, biến đổi không ngừng. Sóng có thể là “dữ dội và dịu êm”, “ồn ào và lặng lẽ”, “cồn cào và tha thiết”. Tình yêu cũng có lúc dữ dội, mãnh liệt, có lúc dịu êm, sâu lắng, có lúc ồn ào, náo nhiệt, có lúc lặng lẽ, trầm lắng.
• Bổ sung: Sóng là hiện tượng tự nhiên, còn “em” là con người. Sự tương đồng giữa “sóng” và “em” đã giúp người phụ nữ khám phá những cung bậc cảm xúc của chính mình. Sóng là hiện thân của những khát vọng, khao khát của “em” về tình yêu.
• Đồng hiện: Sóng và “em” không chỉ tương đồng, bổ sung mà còn đồng hiện với nhau. Điều này thể hiện ở chỗ:
  • “Sóng” được nhân hóa, trở thành một chủ thể trữ tình, có thể tự nhận thức, tự bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ.
  • “Em” cũng được hòa nhập với sóng, trở thành một phần của sóng.

Kết cấu bài thơ Sóng được chia thành 3 khổ, mỗi khổ 4 câu, thể hiện những khám phá, suy tư của nhân vật trữ tình về tình yêu.

• Khổ 1: Khám phá về nguồn gốc, bản chất của tình yêu.
• Khổ 2: Khám phá về những cung bậc cảm xúc của tình yêu.
• Khổ 3: Khám phá về sự bất diệt của tình yêu.

Sự tương đồng giữa các trạng thái tâm hồn của người phụ nữ đang yêu với những con sóng được thể hiện qua một số điểm sau:

• Cả “sóng” và “em” đều có sự vận động, biến đổi không ngừng. Sóng có thể là “dữ dội và dịu êm”, “ồn ào và lặng lẽ”, “cồn cào và tha thiết”. Tình yêu cũng có lúc dữ dội, mãnh liệt, có lúc dịu êm, sâu lắng, có lúc ồn ào, náo nhiệt, có lúc lặng lẽ, trầm lắng.
• Cả “sóng” và “em” đều có những khát khao, khao khát. Sóng muốn “đi xa mãi đến tận bờ” để được hòa nhập với đại dương mênh mông. Tình yêu của “em” cũng muốn “rộng lớn bao la” như biển cả.
• Cả “sóng” và “em” đều có những nỗi buồn, thất vọng. Sóng “thức giấc trong lòng” khi “bờ vắng xa khơi”. Tình yêu của “em” cũng “lặng lẽ trôi” khi “người đi xa”.
• Cả “sóng” và “em” đều có những niềm tin, hi vọng. Sóng “luôn tìm ra bờ” để được “bờ tiếp nhận”. Tình yêu của “em” cũng “vẫn vỗ” mãi, dù “bờ xa xôi”.

Thông qua việc tìm thấy sự tương đồng giữa các trạng thái tâm hồn của mình với những con sóng, người phụ nữ đang yêu đã thể hiện những cảm xúc, suy tư chân thành, sâu sắc về tình yêu. Tình yêu là một thứ tình cảm thiêng liêng, cao đẹp, có sức mạnh vô biên. Tình yêu có thể mang đến cho con người những cảm xúc, trải nghiệm tuyệt vời nhất. Tình yêu cũng có thể mang đến cho con người những nỗi đau, mất mát. Tuy nhiên, dù có gì đi nữa, tình yêu vẫn luôn là một thứ tình cảm đáng trân trọng, đáng gìn giữ.

4. Bài thơ là lời tự bạch của một tâm hồn phụ nữ đang yêu. Theo cảm nhận của anh/chị tâm hồn đó có những đặc điểm gì?

Theo cảm nhận của tôi, tâm hồn người phụ nữ đang yêu trong bài thơ Sóng có những đặc điểm sau:

• Tâm hồn ấy mang đậm chất nữ tính, giàu cảm xúc và nhạy cảm. Người phụ nữ đang yêu luôn có những cảm xúc, suy tư sâu sắc về tình yêu. Tình yêu khiến cho tâm hồn người phụ nữ trở nên phong phú, đa dạng hơn, có lúc dữ dội, mãnh liệt, có lúc dịu êm, sâu lắng, có lúc ồn ào, náo nhiệt, có lúc lặng lẽ, trầm lắng.
• Tâm hồn ấy mang đậm chất triết lí, suy tư. Người phụ nữ đang yêu không chỉ đơn thuần là cảm nhận tình yêu mà còn suy tư về bản chất, ý nghĩa của tình yêu. Tình yêu là một thứ tình cảm thiêng liêng, cao đẹp, có sức mạnh vô biên. Tình yêu có thể mang đến cho con người những cảm xúc, trải nghiệm tuyệt vời nhất. Tình yêu cũng có thể mang đến cho con người những nỗi đau, mất mát.
• Tâm hồn ấy mang đậm chất tự do, phóng khoáng. Người phụ nữ đang yêu không chỉ muốn được yêu mà còn muốn được yêu một cách tự do, phóng khoáng. Người phụ nữ muốn được yêu một cách mãnh liệt, nồng nàn, nhưng cũng muốn được yêu một cách nhẹ nhàng, sâu lắng. Người phụ nữ muốn được yêu một cách trọn vẹn, thủy chung, nhưng cũng muốn được yêu một cách tự do, bay bổng.

Tâm hồn người phụ nữ đang yêu trong bài thơ Sóng là một tâm hồn đẹp, giàu cảm xúc và suy tư. Tâm hồn ấy đã được thể hiện một cách chân thực, sinh động qua hình tượng sóng và những câu thơ giàu chất trữ tình của Xuân Quỳnh.

Luyện tập

Có nhiều bài thơ, câu thơ so sánh tình yêu với sóng và biển. Hãy sưu tầm những câu thơ, bài thơ đó.

1. Bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh

Bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh là một trong những bài thơ tình yêu hay nhất của nền văn học Việt Nam. Trong bài thơ, hình tượng sóng được sử dụng như một biểu tượng của tình yêu.

Khổ thơ đầu tiên của bài thơ thể hiện sự tương đồng giữa tình yêu và sóng:

Sóng bắt đầu từ gió

Gió bắt đầu từ đâu

Em cũng không biết nữa

Khi nào ta yêu nhau

Cả sóng và tình yêu đều có nguồn gốc từ những điều bí ẩn, không thể lý giải. Sóng bắt đầu từ gió, nhưng gió bắt đầu từ đâu thì không ai biết. Tình yêu cũng vậy, bắt đầu từ đâu thì không ai biết, nhưng nó đến một cách tự nhiên và bất ngờ.

Khổ thơ thứ hai thể hiện những cung bậc cảm xúc của tình yêu:

Sóng không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể

Em không hiểu nổi mình

Chỉ biết rằng em yêu anh

Sóng có những lúc dữ dội, mãnh liệt, có lúc dịu êm, sâu lắng. Tình yêu cũng vậy, có lúc dữ dội, nồng nàn, có lúc dịu êm, sâu lắng. Sóng không hiểu được bản thân mình, cũng như người phụ nữ đang yêu không hiểu được bản thân mình. Họ chỉ biết rằng họ yêu nhau.

Khổ thơ thứ ba thể hiện sự bất diệt của tình yêu:

Dẫu xuôi về phương Bắc

Dẫu ngược về phương Nam

Nơi nào em cũng nghĩ

Hướng về anh một phương

Sóng dù có đi xa đến tận bờ, nhưng vẫn luôn tìm về với bờ. Tình yêu dù có cách trở, nhưng vẫn luôn hướng về nhau. Sóng và tình yêu đều có sức mạnh vượt qua mọi thử thách, gian nan.

2. Bài thơ “Biển” của Xuân Diệu

Bài thơ Biển của Xuân Diệu cũng sử dụng hình tượng sóng để thể hiện tình yêu.

Khổ thơ đầu tiên của bài thơ thể hiện sự khát khao được yêu của nhân vật trữ tình:

Biển khát khao tình yêu

Mà tình yêu biển chưa gặp

Biển khát khao tình yêu

Mà tình yêu biển chưa yêu

Biển là một thực thể lớn lao, bao la, nhưng biển vẫn khát khao được yêu. Tình yêu là một thứ tình cảm cao đẹp, nhưng tình yêu vẫn chưa đến với biển.

Khổ thơ thứ hai thể hiện sự tương đồng giữa tình yêu và sóng:

Sóng thầm thì trong lòng tôi

Sóng muốn ra biển lớn

Sóng muốn xa bờ xa bãi

Sóng muốn tìm đến tình yêu

Sóng muốn ra biển lớn, muốn tìm đến tình yêu. Tình yêu cũng vậy, muốn tìm đến những điều mới mẻ, muốn tìm đến những người yêu thương.

Khổ thơ thứ ba thể hiện sự bất diệt của tình yêu:

Sóng vẫn hát lời yêu

Mà tình yêu biển chưa yêu

Sóng vẫn hát lời yêu

Mà tình yêu biển chưa gặp

Sóng vẫn hát lời yêu, nhưng tình yêu vẫn chưa đến với biển. Tình yêu là một thứ tình cảm cao đẹp, nhưng tình yêu vẫn còn xa vời.

Với những hướng dẫn soạn bài Sóng chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.