Hướng dẫn Soạn bài Nỗi niềm tương tư – Sách Cánh Diều Lớp 11 chi tiết, đầy đủ nhất. Thông qua việc thực hành trả lời các câu hỏi trong phần hướng dẫn và bài tập, chúng ta có thể củng cố kiến thức cơ bản về tác phẩm này.

1) Chuẩn bị

– Khi đọc hiểu truyện thơ Nôm, các em cần chú ý:

   + Các lưu ý về truyện thơ nói chung nêu ở mục 1. Chuẩn bị của phần đọc hiểu văn bản Lời tiễn dặn.

   + Nhận biết những điểm tương đồng và khác biệt của truyện thơ Nôm so với truyện thơ dân gian.

   + Thể thơ, tác giả (nếu có) và nguồn gốc của truyện thơ Nôm.

– Đọc trước văn bản Nỗi niềm tương tư, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Vũ Quốc Trân.

– Đọc nội dung giới thiệu sau đây để hiểu bối cảnh đoạn trích:

Bích Câu kì ngộ (Cuộc gặp gỡ kì lạ ở Bích Câu) là truyện thơ Nôm, viết theo thể thơ lục bát, gồm 678 câu. Đây là câu chuyện tình yêu giữa Tú Uyên và Giáng Kiều. Tú Uyên là một thư sinh nghèo, cha mẹ mất sớm. Nhờ chăm lo việc học hành, chàng trở thành một văn nhân nổi tiếng ở đất Thăng Long. Nhân ngày xuân, đi chơi hội chùa Ngọc Hồ, Tú Uyên gặp một tiểu thư xinh đẹp, nhưng chưa kịp làm quen thì nàng đã đi mất. Về nhà, chàng tương tư người đẹp rồi sinh bệnh. Theo lời dặn của một vị thần nhân trong mộng, Tú Uyên ra Cầu Đông, đợi từ sáng đến tối thì thấy một người bán bức tranh tố nữ có hình dạng giống hệt người thiếu nữ đã gặp trong hội chùa. Chàng mua bức tranh, treo ở thư phòng, sớm khuya cùng người trong tranh tâm sự. Một hôm, Tú Uyên bận việc học nên về muộn. Về đến nhà, thấy có một mâm cơm thịnh soạn bày sẵn, chàng lấy làm lạ nhưng vẫn ngồi vào ăn. Hôm sau, chàng giả vờ đến nơi học nhưng quay về nhà, nấp vào một chỗ quan sát. Điều kì lạ xảy đến: một thiếu nữ trong tranh bước ra, lo việc nhà cửa, cơm nước. Càng lạ lùng hơn, thiếu nữ đó lại chính là người con gái chàng đã gặp hôm đi chơi hội. Tú Uyên mừng rỡ, bước ra chào hỏi. Người thiếu nữ cho biết tên là Giáng Kiều, vốn người cõi tiên, vì có tiền duyên với chàng nên xuống hạ giới để kết duyên. Giáng Kiều còn hóa phép ra lâu đài nguy nga với kẻ hầu người hạ. Hôn lễ Tú Uyên – Giáng Kiều được tổ chức rất linh đình, có cả các bạn tiên xuống dự. Cuộc sống đang hạnh phúc thì Tú Uyên rơi vào cảnh rượu chè. Giáng Kiều khuyên can nhưng không được, nàng bèn bỏ đi. Tỉnh rượu, Tú Uyên hết sức đau khổ và hối hận. Tuyệt vọng, chàng định tìm đến cái chết. Giáng Kiều quay về tha lỗi cho chồng. Tình nghĩa hai người mặn nồng hơn xưa và họ sinh được một con trai đặt tên là Trần Nhi. Nghe lời Giáng Kiều khuyên, Tú Uyên học phép tu tiên và hai vợ chồng cùng bay về cõi tiên. Ít lâu sau, Trần Nhi cũng cưỡi cá kình theo cha mẹ về tiên giới.

– Đoạn trích Nỗi niềm tương tư diễn tả tâm trạng Tú Uyên sau khi gặp người đẹp ở hội chùa Ngọc Hồ.

2) Đọc hiểu

Câu 1

Theo tôi, đặt nhan đề đoạn trích “Nỗi niềm tương tư” là hợp lí.

Nhan đề “Nỗi niềm tương tư” đã thể hiện được nội dung và nghệ thuật của đoạn trích. Đây là một nhan đề phù hợp và có giá trị.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng nhan đề “Nỗi niềm tương tư” chỉ thể hiện được một khía cạnh của đoạn trích. Đoạn trích còn thể hiện những khía cạnh khác như: sự tài hoa, trí tuệ của chàng Tú Uyên,… Vì vậy, khi phân tích đoạn trích, cần chú ý đến những khía cạnh khác của đoạn trích ngoài tâm trạng tương tư.

Câu 2

Trong đoạn trích “Nỗi niềm tương tư” của Nguyễn Du, chàng Tú Uyên đã thể hiện tâm trạng tương tư của mình qua những cử chỉ sau:

Cử chỉ ngơ ngẩn ra về của Tú Uyên cho thấy chàng đang bị choáng ngợp bởi nhan sắc và tài năng của nàng Giáng Kiều. Hình ảnh “người tiên” cho thấy nàng Giáng Kiều là một người đẹp tuyệt trần, khiến chàng Tú Uyên như bị mê hoặc.

Chàng Tú Uyên ngơ ngẩn ra về

Những cử chỉ này cho thấy chàng Tú Uyên đang chìm đắm trong nỗi nhớ nhung nàng Giáng Kiều. Chàng gảy đàn để thể hiện nỗi niềm của mình, chàng uống rượu để quên đi nỗi nhớ. Tuy nhiên, nỗi nhớ ấy vẫn cứ dai dẳng, khiến chàng không thể nào quên được nàng Giáng Kiều.

Những giấc mơ về nàng Giáng Kiều cho thấy chàng Tú Uyên đang khao khát được gặp lại nàng. Chàng mong muốn được gặp lại nàng để bày tỏ tình yêu của mình. Tuy nhiên, những giấc mơ ấy cũng chỉ là mơ ước, khiến chàng càng thêm đau khổ.

Chàng Tú Uyên mơ thấy nàng Giáng Kiều

Tóm lại, qua những cử chỉ trên, ta có thể thấy chàng Tú Uyên đang sống trong tâm trạng tương tư da diết, mãnh liệt. Nỗi nhớ nhung nàng Giáng Kiều đã xâm chiếm tâm trí chàng, khiến chàng không thể nào quên được nàng.

Câu 3

Biện pháp nghệ thuật nổi bật trong đoạn trích “Nỗi niềm tương tư” của Nguyễn Du là điệp ngữ “có khi”. Điệp ngữ này được lặp lại 6 lần trong đoạn trích, tạo nên nhịp điệu uyển chuyển, nhịp nhàng, giúp người đọc cảm nhận được nỗi nhớ nhung da diết, thường trực của chàng Tú Uyên.

Tác dụng của biện pháp điệp ngữ “có khi” trong việc diễn tả tâm trạng nhân vật:

Nhờ biện pháp điệp ngữ “có khi”, Nguyễn Du đã khắc họa thành công tâm trạng tương tư da diết, mãnh liệt của chàng Tú Uyên. Nỗi nhớ nhung ấy đã xâm chiếm tâm trí chàng, khiến chàng không thể nào quên được nàng Giáng Kiều.

Câu 4

Đặc điểm nổi bật của truyện thơ Nôm là sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình. Điều đó được thể hiện rõ nét qua đoạn trích “Nỗi niềm tương tư” của Nguyễn Du.

Về mặt tự sự, đoạn trích kể về câu chuyện của chàng Tú Uyên sau khi gặp nàng Giáng Kiều. Chàng Tú Uyên là một chàng thư sinh tài hoa, gặp nàng Giáng Kiều trong một buổi đi chơi hội. Nàng Giáng Kiều là một người đẹp tuyệt trần, khiến chàng Tú Uyên bị mê hoặc. Chàng trở về nhà trong trạng thái tương tư, thầm nhớ nhung nàng Giáng Kiều.

Về mặt trữ tình, đoạn trích tập trung thể hiện tâm trạng tương tư của chàng Tú Uyên. Tâm trạng tương tư ấy được thể hiện qua những suy tư, hành động của chàng Tú Uyên. Chàng ngơ ngẩn ra về, gảy đàn, uống rượu, mơ thấy nàng Giáng Kiều,… Những hành động, cử chỉ ấy đã thể hiện nỗi nhớ nhung da diết, mãnh liệt của chàng Tú Uyên.

Sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình trong đoạn trích đã góp phần thể hiện thành công tâm trạng tương tư của chàng Tú Uyên. Nhờ đó, đoạn trích đã mang đến cho người đọc những cảm xúc chân thực, sâu sắc về tình yêu.

Cụ thể, sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình trong đoạn trích được thể hiện qua những điểm sau:

Nhờ sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình, đoạn trích “Nỗi niềm tương tư” đã trở thành một trong những đoạn trích thơ Nôm nổi tiếng nhất của Nguyễn Du. Đoạn trích đã thể hiện thành công tâm trạng tương tư da diết, mãnh liệt của chàng Tú Uyên, đồng thời mang đến cho người đọc những cảm xúc chân thực, sâu sắc về tình yêu.

Câu 5

– Tâm trạng của Tú Uyên trong Bích Câu kì ngộ: thể hiện nỗi tương tư đến “ngẩn ngơ” nhưng không thể gặp lại được nên càng khiến Tú Uyên càng thêm nhớ mong.

– Tâm trạng của Kim Trọng trong Truyện Kiều: sự tương tư, mong nhớ khôn nguôi. Nỗi tương tư ấy bộc lộ trực diện, không một chút e dè, giấu giếm. Muốn cho yên nỗi nhớ, nhưng nỗi sầu lại cứ sinh sôi, nảy nở, sầu đong càng lắc càng đầy khiến chàng Kim không nằm yên trong giấc ngủ, cứ trở mình trằn trọc, nghĩ suy.

Câu 6

Tương tư là một trạng thái tình cảm bình thường của con người trong tình yêu. Nó là biểu hiện của tình yêu chân thành, sâu sắc. Tuy nhiên, tương tư cũng có thể dẫn đến những hệ lụy tiêu cực nếu không được kiểm soát.

Về mặt tích cực, tương tư là một nguồn cảm hứng bất tận cho nghệ thuật. Nó đã được thể hiện trong nhiều tác phẩm văn học, thơ ca, âm nhạc,… Tương tư cũng là một động lực thúc đẩy con người vươn lên trong cuộc sống. Nó giúp con người biết trân trọng những gì mình đang có và nỗ lực để đạt được những điều mình mong muốn.

Tuy nhiên, tương tư cũng có thể dẫn đến những hệ lụy tiêu cực nếu không được kiểm soát. Nếu tương tư quá mức, nó có thể khiến con người trở nên u sầu, chán nản, thậm chí là trầm cảm. Tương tư cũng có thể dẫn đến những hành động thiếu suy nghĩ, gây ra những hậu quả đáng tiếc.

Do đó, để tương tư trở thành một trạng thái tình cảm tích cực, chúng ta cần biết cách kiểm soát nó. Chúng ta cần biết cách cân bằng giữa công việc, học tập và tình yêu. Chúng ta cũng cần có những hoạt động lành mạnh để giải tỏa tâm trạng, tránh để tương tư xâm chiếm tâm trí.

Tóm lại, tương tư là một trạng thái tình cảm bình thường của con người trong tình yêu. Tuy nhiên, chúng ta cần biết cách kiểm soát nó để tương tư trở thành một trạng thái tình cảm tích cực.

Với những hướng dẫn Soạn bài Nỗi niềm tương tư – Sách Cánh Diều Lớp 11 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của tác phẩm này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.