Hướng dẫn Soạn bài Hội thoại SGK Ngữ văn 8 trong bài viết dưới đây sẽ giúp bạn phân tích, tìm hiểu về bài học một cách toàn diện nhất.

1. KIẾN THỨC CƠ BẢN

• Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại. Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội.

Quan hệ trên – dưới, hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội).

Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)

• Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại mỗi người cần xác định đúng vai mình để chọn cách nói cho phù hợp.

HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU CÂU HỎI PHẦN BÀI HỌC

Vai trò của xã hội trong hội thoại có thể được đánh giá qua đoạn trích từ “Những ngày thơ ấu của Nguyên Hồng”. Dưới đây là câu trả lời cho câu hỏi về quan hệ giữa các nhân vật và cách cư xử của họ:

Quan Hệ Giữa Các Nhân Vật:

Trong đoạn trích, quan hệ giữa các nhân vật tham gia hội thoại được thể hiện dưới dạng quan hệ trên – dưới, đặc biệt là quan hệ gia đình. Bà cô đóng vai trò là người ở vị trí trên, trong khi chú bé Hồng là người ở vị trí dưới.

Cách Cư Xử Của Người Cô:

Cách cư xử của người cô được đánh giá là không lịch sự và đôi khi thiếu thiện chí. Lời xưng hô không tôn trọng như “mày – tao” thể hiện sự thiếu lịch sự trong giao tiếp gia đình. Thêm vào đó, những lời nói của người cô có xu hướng gây đau đớn và khoét sâu vào nỗi đau của chú bé Hồng, không thể thấy được sự thân ái và lòng nhân ái trong giao tiếp gia đình.

Sự Kìm Nén Bất Bình của Chú Bé Hồng:

Những chi tiết trong đoạn trích thể hiện sự kìm nén bất bình của chú bé Hồng trước cách cư xử của người cô. Mặc dù cậu bé cảm thấy đau khổ và buồn giận, nhưng với tư cách là người ở vị trí dưới, chú bé phải cố gắng kìm nén sự bất bình để giữ thái độ lễ phép.

HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP

Câu 1. Hãy tìm những chi tiết trong bài “Hịch tướng sĩ” thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền.

Trong bài “Hịch tướng sĩ,” Trần Quốc Tuấn thể hiện thái độ của mình với sự nghiêm túc cùng sự khoan dung. Dưới đây là những điểm chi tiết cụ thể:

• Phê Phán Thái Độ Bàng Quan Vô Trách Nhiệm:
  • Gốc: Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết then. Làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức.
  • Chỉnh Sửa: Hôm nay, bạn nhìn thấy sự nhục nhã của đất nước mà không biết lo lắng, cảm nhận sự nhục nhã của quê hương mà không chú ý. Làm người tướng lĩnh trong triều đình phải phục vụ quân giặc mà không có ý thức tự giác.
• Phê Phán Lối Sống Hưởng Lạc của Tướng Sĩ:
  • Gốc: Hoặc lấy việc chọi gà làm vui đùa, hoặc lấy việc đánh bạc là tiêu khiển, hoặc vui rượu ngon hoặc mê tiếng hát… Cựa gà trống không thể đâm thủng áo giáp của giặc, mẹo cờ bạc không thể dùng làm mưu lược nhà binh.
  • Chỉnh Sửa: Hoặc là họ thích thú với việc chọi gà, hoặc mải mê đánh bạc, hoặc say sưa trong những buổi rượu ngon, hoặc quên mình trong những giai điệu hấp dẫn… Nhưng chơi gà chỉ mang lại niềm vui nhỏ nhất và cờ bạc không thể được sử dụng như một chiến thuật quân sự hữu ích.
• Nghiêm Khắc Cảnh Cáo:
  • Gốc: Nhược bằng kinh bỏ sách này, trái lời dạy bảo của ta tức là kể nghị nghịch thù.
  • Chỉnh Sửa: Ai không chấp nhận sự khó khăn trong cuộc sống và từ chối học bài từ sách này, tức là họ đang thể hiện sự phản kháng và không sẵn sàng học hỏi.

Câu 2. Đọc đoạn trích Lão Hạc của Nam Cao và trả lời câu hỏi.

Trong cuộc giao tiếp giữa ông giáo và lão Hạc, phản ánh rõ vai trò xã hội của cả hai nhân vật. Dưới đây là sự chỉnh sửa để làm cho văn bản trở nên rõ ràng và biểu đạt ý nghĩa một cách chính xác:

• Vai Xã Hội Của Các Nhân Vật Giao Tiếp:
  • Gốc: Căn cứ vào ngôn ngữ đối thoại, ta thấy cả hai nhân vật đều thuộc vai trên của xã hội.
  • Chỉnh Sửa: Dựa vào ngôn ngữ trao đổi, có thể nhận thấy cả hai nhân vật đều đại diện cho lớp xã hội cao, với ông giáo là người có học thức và lão Hạc là người nông dân cao tuổi.
• Thái Độ Của Ông Giáo Đối Với Lão Hạc:
  • Gốc: Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình.
  • Chỉnh Sửa: Ông giáo thể hiện thái độ kính trọng và thân tình với lão Hạc, được phản ánh qua cách xưng hô từ ông giáo là “cụ” và “tôi” và qua hành động ông giáo “nắm lấy vai gầy của lão.”
• Thái Độ Của Lão Hạc Đối Với Ông Giáo:
  • Gốc: Vừa kính trọng vừa thân tình.
  • Chỉnh Sửa: Lão Hạc thể hiện sự kính trọng và thân tình đối với ông giáo qua cách xưng hô “ông giáo dạy phải,” sử dụng từ ngữ phù hợp với vai trò và tuổi tác, cũng như thông qua các từ ngữ như “chúng mình” và cách nói đùa thân thiện.
• Chi Tiết Thể Hiện Tâm Trạng Không Vui Của Lão Hạc:
  • Gốc: Được thể hiện qua tiếng cười đưa đà, tiếng cười gượng.
  • Chỉnh Sửa: Tâm trạng không vui của lão Hạc được thể hiện qua tiếng cười đưa đà và tiếng cười gượng, thể hiện sự không muốn làm phiền lòng ông giáo và thông qua sự từ chối khéo léo: “ôi, để cho khi khác nhé.”

Câu 3. Hãy thuật lại một cuộc trò chuyện mà em đã được đọc, đã chứng kiến hoặc tham gia. Phân tích vai xã hội của những nhân vật tham gia hội thoại, cách đối xử của họ với nhau qua cử chỉ, lời nói?

**Chỉnh Sửa:**

Dưới đây là một phiên bản chỉnh sửa để làm cho cuộc đối thoại trở nên mạch lạc và tăng cường sự diễn đạt về tâm trạng và thái độ của nhân vật:

**Ví dụ:**

Ngày mai cậu đi chơi Đầm Sen với lớp không?

Tất nhiên là có rồi! Nam hớn hở trả lời.

Thế còn cậu?

Rất tiếc là tớ không đi được. Minh buồn rầu đáp.

Nam nhìn sang bạn, có một cái gì đó thẳm sâu buồn trong mắt Minh.

Lòng Năm chợt se lại.

Nam: À, thế à? Sao cậu không đi được vậy?

Minh: Có việc gia đình, không tránh khỏi đâu. Lần sau chắc chắn tớ sẽ đi.

Nam: Uầy, thế thì thôi nhé. Nhưng cậu đừng buồn quá, sẽ có dịp khác mà. 

Minh: Cảm ơn Nam. Cậu đi vui vẻ nhé, tớ sẽ cổ vũ từ nhà.

Nam nhấn nhá: Dĩ nhiên, bạn bè mà. Cậu chăm sóc nhà mình đấy, có điều gì tớ giúp được không?

Minh mỉm cười: Không sao đâu, cảm ơn cậu đã quan tâm. Chúc cậu có một ngày vui vẻ nhé!

Nam: Cậu cũng vậy. Điều gì cũng sẽ tốt thôi, Minh.

**Chú ý:**

– Thêm chi tiết mô tả và ngôn ngữ thể hiện thái độ và tâm trạng của nhân vật.

– Sử dụng ngôn từ thân mật và chân thành để tăng cường sự gắn kết giữa hai nhân vật.

– Minh rõ ràng thể hiện tâm trạng buồn bã và Nam có thái độ hỗ trợ và chia sẻ.

Với những hướng dẫn Soạn bài Hội thoại SGK Ngữ văn 8 chi tiết như trên. Hy vọng sẽ giúp các bạn nắm được những ý chính của bài học này. Chúc các bạn có những bài soạn thật tốt, để thuận tiện trong quá trình tiếp thu bài giảng.