Đề thi học sinh giỏi môn Ngữ văn lớp 9 luôn đòi hỏi sự tư duy sâu sắc và kỹ năng cảm thụ văn học tốt. Trong đó, đề 4 là một trong những đề tiêu biểu với cấu trúc kết hợp giữa phần đọc hiểu và làm văn. Để giúp các bạn học sinh tiếp cận đề hiệu quả, bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn giải đề 4 một cách chi tiết, rõ ràng và dễ áp dụng trong quá trình ôn luyện.

Đề 4

Phần I. Đọc hiểu (3,0 điểm)

Đọc đoạn thơ sau:

“Tôi yêu em lặng lẽ như yêu một bông hoa
Chẳng bao giờ hái được…”
(Xuân Quỳnh)

Câu 1. Xác định biện pháp tu từ trong hai câu thơ.
Câu 2. Cảm xúc nào được thể hiện trong hai câu thơ?
Câu 3. Vì sao tình yêu được so sánh như “một bông hoa chẳng bao giờ hái được”?
Câu 4. Hãy nêu suy nghĩ của em về vẻ đẹp của một tình cảm thầm lặng nhưng chân thành.

Phần II. Làm văn (7,0 điểm)

Câu 1 (2,0 điểm):
Viết đoạn văn nghị luận ngắn bàn về ý nghĩa của sự hy sinh thầm lặng trong cuộc sống.

Câu 2 (5,0 điểm):
Cảm nhận hình ảnh cô thanh niên xung phong trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa (Nguyễn Thành Long), từ đó làm nổi bật vẻ đẹp của người lao động mới trong thời kỳ kháng chiến và xây dựng đất nước.

Hướng dẫn giải đề 4

Phần I. Đọc hiểu (3,0 điểm)

Câu 1.

Biện pháp tu từ được sử dụng:

• So sánh: “Tôi yêu em như yêu một bông hoa”.
• Ẩn dụ và hình ảnh: “bông hoa chẳng bao giờ hái được” – dùng hình ảnh hoa để ẩn dụ cho tình yêu đẹp nhưng không thể chạm tới.

Câu 2.

Cảm xúc thể hiện trong hai câu thơ:

Đó là một tình yêu thầm lặng, chân thành và đầy trân trọng. Người nói không mong chiếm hữu mà chỉ âm thầm yêu và ngưỡng mộ người mình yêu.

Câu 3.

Lí do tình yêu được so sánh như “một bông hoa chẳng bao giờ hái được”:

• Vì đó là một tình yêu không thể thành lời, không thể đến được với nhau.
• Tình yêu ấy mang vẻ đẹp thuần khiết, như một bông hoa chỉ có thể ngắm nhìn chứ không thể sở hữu.
• Câu thơ cũng thể hiện sự chấp nhận và cao thượng trong tình cảm.

Câu 4.

Suy nghĩ về vẻ đẹp của tình cảm thầm lặng nhưng chân thành:

• Tình cảm thầm lặng thể hiện sự sâu sắc, kiên trì và chân thành.
• Không cần phô trương, không cần đáp lại, người ta vẫn yêu hết mình và âm thầm chúc phúc cho người kia.
• Chính sự thầm lặng ấy lại càng làm tình cảm trở nên cao quý, đáng trân trọng hơn.

Phần II. Làm văn (7,0 điểm)

Câu 1 (2,0 điểm): Viết đoạn văn nghị luận ngắn về ý nghĩa của sự hy sinh thầm lặng trong cuộc sống

Gợi ý đoạn văn (khoảng 8-10 câu):

Trong cuộc sống, có rất nhiều người âm thầm cống hiến và hy sinh mà không đòi hỏi sự ghi nhận. Sự hy sinh thầm lặng chính là biểu hiện cao đẹp của tình yêu thương và trách nhiệm. Ví dụ, người mẹ lặng lẽ thức khuya dậy sớm, lo toan từng bữa ăn cho con, hay người lao công âm thầm làm sạch đường phố lúc mọi người đang say giấc. Họ không cần tiếng vỗ tay, chỉ mong mang đến điều tốt đẹp cho cộng đồng. Những con người ấy chính là "những ngọn nến không tên" soi sáng cuộc đời. Nhờ có họ, xã hội trở nên ấm áp, nhân văn và đáng sống hơn. Sự hy sinh thầm lặng là một giá trị đạo đức cần được trân trọng và lan tỏa, nhất là trong thế hệ trẻ hôm nay.

Câu 2 (5,0 điểm): Cảm nhận về hình ảnh cô thanh niên xung phong trong truyện Lặng lẽ Sa Pa

Mở bài

Trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa, bên cạnh nhân vật chính là anh thanh niên, cô thanh niên xung phong cũng để lại nhiều ấn tượng đẹp. Qua hình ảnh cô gái ấy, nhà văn Nguyễn Thành Long đã khắc họa vẻ đẹp của những con người lao động mới trong thời kỳ kháng chiến và xây dựng đất nước.

Thân bài

Hoàn cảnh xuất hiện: Cô gái chỉ xuất hiện trong một đoạn ngắn, khi anh thanh niên kể lại lần anh bị ốm và cô đã băng rừng đến giúp.

Tấm lòng nhân hậu, dũng cảm: Cô sẵn sàng vượt đường xa, nguy hiểm để giúp đỡ người khác. Điều đó cho thấy sự hy sinh, nghĩa tình giữa những người cùng phục vụ cách mạng.

Sống đẹp trong gian khó: Dù làm công việc thầm lặng, cô không kêu ca, luôn giữ tinh thần lạc quan, yêu đời. Đây là vẻ đẹp tiêu biểu của thế hệ thanh niên thời kháng chiến.

Là biểu tượng của người lao động mới: Cô đại diện cho hàng ngàn thanh niên đã rời phố phường, xông pha đến những nơi xa xôi, gian khổ để góp phần vào công cuộc xây dựng đất nước.

Kết bài

Hình ảnh cô thanh niên xung phong tuy không nhiều nhưng lại rất sâu sắc, góp phần làm nổi bật chủ đề của truyện – ca ngợi vẻ đẹp thầm lặng của những người lao động đang ngày đêm âm thầm xây dựng Tổ quốc. Cô chính là biểu tượng cho một thế hệ vàng – sống đẹp, sống cống hiến không cần phô trương.

Việc nắm vững cách giải đề 4 trong đề thi HSG văn lớp 9 không chỉ giúp học sinh đạt kết quả cao mà còn rèn luyện khả năng phân tích, cảm thụ và trình bày ý tưởng logic. Hy vọng hướng dẫn trên sẽ là tài liệu hữu ích để các bạn tự tin chinh phục mọi đề thi khó, mở rộng tư duy và tình yêu với văn học.